Wil van der Klift
Er gaat bijna geen dag voorbij of er wordt weer zeer ernstige fundamentele kritiek geuit op de talloze negatieve aspecten van onze maatschappij: ambtelijke willekeur, disfunctioneren rechterlijke macht, crimineel bestuurlijk gedrag, tekorten op tal van terreinen, van democratie tot sociale voorzieningen. Groeiende ongelijkheid is een van de vaste steeds terugkerende kritiekpunten, jazeker ook in de burgerlijke pers.
Soms lijkt het wel of er geen communistische partij en krant meer nodig zijn, zoveel onrecht, onkunde, onmacht en schandalen worden er in de burgerlijke pers en andere media blootgelegd. Maar: die kritiek kenmerkt zich door twee wezenlijke beperkingen. De oplossingen worden ten eerste steeds gezocht bínnen het huidige kapitalistische politieke stelsel. Het stelsel wil men verbeteren, niet vervangen. Socialistische, laat staan communistische oplossingen worden belachelijk gemaakt, dan wel gecriminaliseerd.
Ten tweede trachten de meeste voorstellen individualistische oplossingen aan te reiken. Je eigen verantwoordelijkheid is doorslaggevend en natuurlijk het recht van de slimste, sterkste, beste. zo zit de natuur volgens de meeste analisten nu eenmaal in elkaar. Falen is je eigen schuld, dan ben je een 'loser'. Succes ligt helemaal aan het eigen optreden. De 'winner takes it all'. Systeemkritiek is schaars... Jammer want zo worden gevaarlijke sprookjes overeind gehouden.
Een enkele keer wordt een poging gedaan om - overigens ook weer zonder fundamentele kritiek op het kapitalistische systeem als zodanig - een vorm van systeemkritiek te leveren. Vaak kenmerken dat soort artikelen zich door het gebruik van het begrip neoliberalisme in plaats van kapitalisme. Neoliberalisme is dan een te verbeteren uitglijder binnen het kapitalisme. Eer zijn dan fouten gemaakt door politici binnen het systeem. Het systeem zelf wordt niet fundamenteel ter discussie gesteld. Manifest probeert dit soort conservatieve sprookjes door te prikken. Een paar voorbeelden, deels overgenomen uit het FD van 27 en 29 april 2019.
"Er leven 40 miljoen Amerikanen in armoede, waarvan 5,3 miljoen Amerikanen zelfs in omstandigheden die vergelijkbaar zijn met extreme armoede in de zogenoemde derde wereld. Van alle Oeso-landen is in de VS de jeugdarmoede het grootst. Nergens in de ontwikkelde westerse wereld leven burgers korter met meer ziekten. Nergens zit zo'n groot deel van de bevolking in de gevangenis en nergens hebben zoveel individuen last van ongezonde voedingsgewoonten." "Ook politiek falen de VS", constateerde Philip Alston (sinds 2014 speciaal rapporteur extreme armoede en mensenrechten bij de VN), met het laagste percentage geregistreerde kiezers van alle welvarende democratieën."
Na de VS nam Alston het Verenigd Koninkrijk onder de loep. Afgelopen najaar presenteerde hij zijn vernietigende conclusies: "14 miljoen Britten leven in armoede, een vijfde deel van de bevolking." "De Britse overheid verkeert in een staat van bewuste ontkenning", schreef hij. Dat 40 procent van de Britse kinderen opgroeit in armoede noemde hij niet alleen "een schande, maar een sociale catastrofe en een economische ramp ineen". "Het is belangrijk om te erkennen dat armoede, en ook extreme armoede, een reëel probleem is in landen als het Verenigd Koninkrijk en de VS. Bovendien veroorzaken deze landen ook beleidstrends die weer op andere plekken worden gevolgd. Het idee dat hulp van de overheid steeds meer voorwaardelijk wordt, is daarvan een voorbeeld."
"Ik wil duidelijk maken dat armoede geen probleem is dat vanzelf ontstaat, maar een optelsom van politieke keuzes. In het Verenigd Koninkrijk zie je hoe snel dat kan gaan. Het land is als gevolg van de bezuinigingen rap getransformeerd van een robuuste verzorgingsstaat tot een plek van dalende levensverwachting, duizenden voedselbanken en daklozenproblematiek. De gemeenten kunnen de roep om noodhulp vaak niet meer aan."De keuze voor de brexit is hier in zekere zin het gevolg van", meent Alston. "Uit veel onderzoeken blijkt dat de bezuinigingen de Britten onzeker hebben gemaakt en een gevoel van hulpeloosheid veroorzaken. "Het werkelijke doel van snoeien in de verzorgingsstaat was ideologisch. Het ging erom het idee te versterken dat iedereen voor zichzelf verantwoordelijk is." Maar "welzijn wordt enkel gezien als kostenpost, en niet als een investering die individuen in staat stelt beter voor zichzelf te kunnen zorgen omdat ze gezond en voldoende opgeleid zijn."
"Ook bij de inzet van technologie is de overtuiging inmiddels leidend dat de overheid zo klein mogelijk moet zijn. Dat is het nieuwe dogma. We kijken niet meer rationeel naar wat nodig is voor een fatsoenlijke samenleving."
Op 29 april werd in het FD een artikel geplaatst over de ondermijning van de economie door de groeiende kloof in de beloning tussen top en werkvloer. Daarin kwamen een paar schokkende data voor die meer dan duizend woorden laten zien hoe het systeem steeds meer verwordt tot een geldmachine voor weinigen, ten koste van de productieve, meerwaarde scheppende, meerderheid. "... de data over topbeloningen, zowel binnen als buiten Nederland, laten een hardnekkige opwaartse trend zien. Daar waar de verhouding tussen ceo-beloning en werknemersloon in 1965 nog 20-1 was, is deze ratio opgelopen tot 112-1 in 1995 en verder gestegen tot zelfs 312-1 in 2017.
De vraag is: blijven we met de pet in de hand dankjewel zeggen tegen de bazen en de toenemende uitbuiting accepteren of gaan we iets doen aan dit schandalige onrecht? Ook al lijkt het soms onmogelijk, er is wél wat aan te doen: samen politiek in verzet komen in buurten en bedrijven om effectief en slagvaardig binnen de vakbeweging te kunnen optreden tegen het groeiende aantal ontsporingen, onvermijdelijk want onverbrekelijk verbonden met het kapitalisme.
Dus vanaf 1 mei 2019 laten we ons ook niet meer met halfzachte kluitjes in het riet sturen door de zwalkende vakbondstop. Strijd begint in buurten en bedrijven. Mensen raken steeds meer in de problemen door uitbuiting en moreel verval door het systeem. Niet door eigen schuld! Strijd voer je doelbewust, zelfbewust en georganiseerd. De groeiende maatschappelijke kritiek toont vooral dat het tijdperk van strijd is aangebroken. Dat het kapitalisme langzaamaan op zijn laatste benen loopt. Gele, groene en rode hesjes samen op naar een menswaardige, planmatige, milieuvriendelijke, gezonde en rechtvaardige samenleving. Een socialistische dus!