Klimaat en Economie

i-008-018.jpg i-008-019.jpg
Een bedrijf als KLM berekent de zogenaamde CO2-compensatie door aan de klanten. Onder het mom van 'bewustwording' wordt het idee verspreid dat het bedrijf milieuschade doorberekent in de prijs. (Foto: Caribb/Flickr/cc/by-nc-nd)

Wiebe Eekman

De ernst van de klimaatproblemen is in conflict met het 'economisch' denken... Het bewustzijn over de klimaatontaarding dringt vandaag zelfs door tot de hoogste kapitalistische kringen. Alle grote multinationals zijn bezig met plannen hoe hun eigen productie in te passen in de technologische revolutie naar klimaatvriendelijke energiebronnen.

Grote verzekeringsmaatschappijen drijven dat aan. Het rijkeluisstadje Paradise dat bij de recente bosbranden in Californië in de as gelegd werd, kostte hen 16 miljard dollar. Europa stelt dat de broeikasuitstoot tegen 2030, over 12 jaar met 55 procent verminderd moet zijn. De Nederlandse regering ondersteunt die optie.

En toch... Het Rotterdams dagblad NRC van 19 december schreef dat de Urgenda-belofte van het Rutte-kabinet loos was. Dat ze nagelaten heeft dwingende bijkomende maatregelen te nemen.

Nederlands minister Erik Wiebes schrijft in het FD dat de grote bedrijven te veel naar de vetpotten van de staat kijken om klimaatvriendelijke investeringen te doen. In België wacht de energiemultinational Electrabel op subsidies van de staat. Vóór de liberalisering van de energiemarkt in 2003, deed ze al die investeringen uit eigen zak.

De rechtse Vlaamse partij NVA saboteert een hoger Belgisch klimaatengagement met steeds hetzelfde argument: "we moeten realistisch zijn". Realistisch betekent dan het verzekeren van een hoge winstmarge. Dat 'realisme' bracht de grote multinationals ertoe zich wereldwijd te verenigen in de Carbon Pricing Leadership Coalition. Die wil een koolstofprijs in de vorm van hetzij emissiehandel, hetzij van een CO2-belasting. Net zoals bij de btw kunnen zij daarmee alle kosten op de bevolking afwentelen.

Veel goedmenende progressief getinte en milieubewuste jonge intellectuelen zijn eveneens besmet door dit 'economisch' denken. In plaats van het kapitalistisch winstgraaien, dat aan de bron ligt van nagenoeg alle milieu- en klimaatproblemen, te bekritiseren, pleiten ze voor het 'internaliseren' van de milieukosten in de prijs van de producten. Ze pleiten voor het heffen van een koolstofprijs, om zo de mensen te dwingen tot minder vervuilende consumptiekeuzes.

Dit blijken allemaal pseudo-oplossingen. Eerst en vooral verandert deze aanpak niets structureels, gewoon omdat de alternatieven niet aangeboden worden. Verder zijn die maatregelen intrinsiek sociaal onrechtvaardig. Ze verhogen de sociale inkomenskloof. Spijtig, dat ook in Nederland milieuactivisten meegaan met deze neoliberale redenering. Wel terecht bekritiseren zij dat het energieakkoord van 2013 en het klimaatakkoord van 2018 dat te weinig ambitie heeft. 'Meer ambitie' wordt door hen echter vertaald als hogere CO2-prijs. Een doodlopende weg, die bovendien de steun van de bevolking voor klimaatmaatregelen zal ondergraven. Terecht komen de Gele Hesjes daartegen in opstand.

Sinds de val van de Berlijnse Muur is het neoliberaal economisch denken in opmars in bijna de gehele wereld. Alle hoge scholen en universiteiten namen het over. Heel onze jonge generatie intellectuelen is geschoold in het 'economisch' denken. 'Economisch' in de zin dat alles als een 'markt' georganiseerd moet worden en dat elke investering 'rendabel' moet zijn. Dus winstgevend of we doen het niet. Het wordt als een exacte wetenschap gepresenteerd, op hetzelfde niveau als natuurkunde of wiskunde. Terwijl het een valse wetenschap is. Het is een verkleed goedpraten van graaien en rijk worden over de rug van de arbeidende bevolking.

Ja maar, het klimaat dan? De klimaatwetenschap, die wel een exacte wetenschap is, maakt ons duidelijk dat de uitstoot aan broeikasgassen drastisch naar beneden moet op zeer korte tijd. Het is niet vijf voor twaalf, maar al kwart over twaalf. De omslag moet nu in de komende tien jaar gebeuren. Dat lukt je niet met hier en daar wat bij te sturen, wat schroeven aan te draaien...

Dat vergt een geïntegreerd concept en een heel andere aanpak voor alle onderdelen van onze menselijke maatschappij. We spreken dan over productiebedrijven, landbouw, mobiliteit, ruimtelijke ordening, gebouwen, ... Alles gericht op meer energiebesparing. Om dan de overblijvende noodzaak aan energie voor elektrische drijfkracht, vervoer en warmte volledig af te dekken met zon en wind.

Dat vergt veel investeringen op korte termijn. Jawel, maar die leveren heel wat voordelen op lange termijn op. Het 'kortetermijndenken' van het kapitalistische winststreven moet vervangen worden door het 'langetermijndenken' van een ecologische en sociale planning.

Hoe zullen die investeringen betaald worden? Enerzijds uit de algemene middelen van de staat. Omdat het verminderen van de klimaatontaarding een algemeen belang is, is het niet meer dan normaal dat de overheid dit financiert. De milieumaatregelen laten betalen door specifieke milieubelastingen is een doodlopend straatje.

Anderzijds hoeft de overheid lang niet alle investeringen te betalen. De grote private bedrijven, de multinationals staan voor het overgrote deel van de broeikasgasuitstoot. De overheid dient hen met wetgeving te verplichten hun uitstoot te reduceren tot quasi nul in 2050, en tot minder dan de helft in 2030. Op eigen kosten. Technisch kan het. Zij hebben bovendien de financiële draagkracht. De politieke wil ontbreekt tot nu toe. Wij voeren de klassenstrijd opdat zo voor een effectieve wet gestemd kan worden en daarna doorgevoerd.

Mag ik eindigen met enkele citaten van de Vlaamse ecologiste Tine Hens, ook gepubliceerd op 19 december: "Het enige realistische kader van het klimaatbeleid is wat de wetenschap uitlijnt, niet wat de energie-intensieve industrie verlangt dat de werkelijkheid is."

"Het vervelende is dat natuurverschijnselen zich bitter weinig aantrekken van de menselijke voorliefde voor sluitende begrotingen."

"Ondertussen vinden we het schijnbaar normaal om miljarden euro's uit te geven aan het onderzoek naar buitenaards leven, waarvan we niet weten of het bestaat, maar zeuren we wel altijd over de mogelijke meerkosten van de bescherming van al het leven dat bestaat!"

Manifest, 10 januari 2019.