Kolencentrale op de Maasvlakte. (Foto: Marcel Oosterwijk/Flickr/by-sa)
Wiebe Eekman
Vanuit België lees ik de commentaren op het nieuwe Nederlandse regeerakkoord. Rutte III zou het "groenste kabinet ooit" zijn, volgens eigen zeggen dan. Het regeerakkoord wil een daling van de Nederlandse emissie aan broeikasgassen van 49 procent tegen 2030. Dat is alvast meer dan de 40 procent die Europa vraagt en dan wat België van plan is. Bovendien zouden zij dit in een klimaatwet vastleggen.
Terecht hoor je vaak de kritiek dat de Europese ambities in de strijd tegen de klimaatontaarding te zwak zijn. Het cijfer van minimaal 55 procent tegen 2030 wordt naar voren geschoven. Om tegen 2050 op nul emissie uit te komen. Laten we eraan herinneren, dat onze westerse kapitalistisch georganiseerde wereld al generaties lang aan het treuzelen is. Dat we wetenschappelijk gezien al in 2015 drastisch naar beneden moesten met de emissies. Dat verplicht ons nu om alles uit de kast te halen en zelfs voor 'negatieve emissie' te gaan. Met andere woorden: we moeten CO2 opnieuw uit de lucht gaan halen.
Tot zover ga ik met de gehoorde kritieken mee. Ik volg ze niet meer als de kritieken zich beperken tot een kwestie van een beetje meer subsidies hier en wat meer CO2-taksen daar...
Blijven we inzetten op beïnvloeden van de markt met financiële verleiding door subsidies? Of ook omgekeerd ontraden door taksen? Het beïnvloeden van de markt is de overheersende trend in het klimaatdenken. Subsidies worden verantwoord omwille van de slogan 'beter belonen, dan bestraffen'. CO2-taksen worden verantwoord als toepassing van 'de vervuiler betaalt'. Vaak hoor je ook de oproep om de 'externe kosten' te 'internaliseren' via een 'koolstofprijs'. Uiteindelijk komt dit allemaal neer op 'wie het geld heeft, mag verder vervuilen'.
Dat idee van 'de vervuiler betaalt' ontstond oorspronkelijk in de jaren 70. 'Betalen' sloeg toen op het effectief opruimen van de troep die je veroorzaakt hebt. Vandaag is dat idee verwaterd tot een middeleeuwse aflaat. Ook al wordt er betaald, dan is er nog niets verholpen, de CO2 uitstoot verhoogt verder in de atmosfeer, met alle gevolgen van dien.
Verder stoten we op de onmogelijke bepaling wat de prijs voor de 'externe kosten' is. We weten dat de westerse bevolking ziek wordt door de luchtvervuiling hier. We weten dat de broeikasgassen ons weer onstabiel hebben gemaakt met droogte en bosbranden aan de ene kant en orkanen en overstromingen aan de andere. Dat wereldwijde landbouwoogsten verloren gaan en aan heropbouw gedaan moet worden. Om van al het menselijk leed nog niet te spreken. Hoe wil je daar 'een prijs' op plakken? En als er dan een prijs is, ter compensatie, is nog nergens de werkelijke materiële schade hersteld, noch het menselijk leed verzacht.
Nee, we zullen het anders moeten aanpakken. De verdere klimaatontaarding moet gestopt worden en indien mogelijk teruggedraaid worden. Dat is een dringende kwestie van algemeen belang. Omdat het van algemeen belang is, hebben we een democratisch politiek debat nodig. De uitstoot van broeikasgassen raakt direct of indirect alle aspecten van het maatschappelijkleven. De natuur op onze 'planeet aarde' heeft haar beperkingen wat ze aan kan. Dat zou je de maximale gebruiksruimte kunnen noemen. Hoe gaan we die benutten? Iedereen heeft recht op een gelijk 'aarde-aandeel'. We houden ook rekening met alle collectieve voorzieningen.
Wat gaan we doen en waarom? Dat vergt een breed debat dat leidt naar een planmatige aanpak.
De omschakeling in Nederland zou volgens McKinsey 10 miljard euro per jaar kosten. Vermoedelijk veel te weinig, aangezien het Belgisch Nationaal Planbureau voor haar scenario's om tot een klimaatneutraal België in 2050 te komen 440 miljard rekent, liefst de eerste 10 jaar telkens 40 miljard. Ik lees kritieken dat Rutte III te weinig subsidies biedt, maar 4 miljard per jaar. Nog afgezien van hoe ze besteed worden, zijn subsidies steeds een overheveling van openbaar geld van de bevolking naar private personen of aandeelhouders van bedrijven. Zonder enige waarborg aan resultaat.
Alle aanpassingen in ruimtelijke ordening, energievoorziening, mobiliteit, enzovoorts... zullen uit de algemene middelen betaald moeten worden, gefinancierd door de algemene belastingen. Ja, en het verlagen van de belastingschalen door Rutte III voor de rijkste inkomens helpt echt niet.
In de jaren 90 pakte de Europese Unie het probleem van de zure regen aan met een dwingende regelgeving, die algemeen aanvaard werd. Alle grote verbrandingsovens (petrochemie, staal, cement, non-ferro,...) moesten de zwavel- en stikstofverbindingen in hun rookgassen verminderen naar lagere waarden. Het werd gecontroleerd en de bedrijven investeerden. Met groot succes.
Graag dezelfde aanpak nu. Alle bedrijven zullen hun emissies stapsgewijs naar nul moeten brengen. Hetzij door gecontroleerd overschakelen op hernieuwbare energie uit zon en wind. Hetzij door hun productieproces circulair te maken. Het regeerakkoord Rutte III spreekt over subsidie voor CO2-afvang en -opslag in de bodem. Terecht is daar veel protest tegen. Die afvang is op zichzelf al heel energie-intensief. De opslag in de bodem is gevaarlijk voor de toekomst.
In de Antwerpse haven wordt nu gestudeerd op een andere oplossing: Afgevangen koolstof laten reageren met waterstof tot producten als methanol en verder te laten reageren tot mierenzuur, ammoniak of nog andere basisgrondstoffen. Ook in Nederland bestaat die kennis. Omwille van het algemeen belang dienen de bedrijven vanuit de politieke overheid gedwongen te worden hierin te investeren.
De werkgelegenheid in de grote bedrijven is daarmee gewaarborgd. De werkvloer en haar vakbonden willen wij betrekken in deze fundamentele omschakeling.
Artikel Manifest 2017 20 oktober 2017.