Demonstratie op 24 april 2011 (paaszondag) in België, tegen aantasting milieu. Op spandoek: Klimaat-Sociaal-Rechtvaardig (Foto: www.dewereldmorgen.be).
Wiebe Eekman
In 1972 werd in Stockholm de eerste Wereldtop van de Verenigde Naties (VN) over het Milieu (Human Environment) gehouden en werd het UNEP (UN environment program) gesticht. UNEP richt dan weer later in 1988 het meer bekende IPCC (International Panel on Climate Change) op dat de alarmering over de klimaatontaarding inzet.
In 1992 werd in Rio de Janeiro een veelbelovende stap gezet met de nieuwe 'Wereldtop voor Milieu en Ontwikkeling'. Die nam de actiekalender 'Agenda 21' aan. Plus de 'Kaderconventie ter beteugeling van de antropogene interferentie op het klimaat'. Daarin werd de basis gelegd voor het latere Kyoto-protocol in 1997. Sindsdien worden jaarlijks de meer bekende internationale klimaatconferenties gehouden.
De 'Wereldtop voor Duurzame Ontwikkeling' in Johannesburg in 2002 herhaalde de beloftes en vroeg om de toezeggingen uit te voeren. Nu in juni 2012 komt de volgende 'Wereldtop voor Duurzame Ontwikkeling', opnieuw in Rio de Janeiro. Meestal wordt die RIO+20 genoemd en door sommigen ook terecht Stockholm+40. De grootse verklaringen staan vol met mooie woorden. Maar er is een steeds verdere verwijdering tussen woord en daad, een steeds verdere verwijdering tussen de ecologische en sociale noodzaak en de werkelijke maatregelen. Het heeft zo zijn reden.
De mooie woorden verbergen een zware ideologische strijd op wereldniveau. In 1972 in Stockholm verkende men het probleem. Dat was een periode waar de bevrijdingsbewegingen in de wereld in opgang waren. De eerste aanbevelingen werden toen al serieus genomen in de communistische landen zoals Cuba of de toenmalige DDR (die de ecologische aanbevelingen als eerste in haar wetgeving opnam). Vanaf 1973 begon de nieuwe structurele crisis van het wereldkapitalisme met de prijsstijgingen voor petroleum. Bovendien begon vanaf 1989 de contrarevolutie in de Oost-Europese landen. In 1992, in Rio de Janeiro, was de krachtsverhouding voor de landen van het Zuiden met de steun van China nog zo goed dat op deze Wereldtop een fundamenteel principe erkend werd: de historische verantwoordelijkheid van de 'ontwikkelde landen' (kapitalistische landen) voor de klimaatschade en daaruit hun verplichting om over de brug te komen met financiële en technische hulp. Ook werd gesteld dat het klimaatprobleem een gedeelde verantwoordelijkheid is, maar verschillend van land tot land en dat het probleem multilateraal opgelost moet worden, maar dat elk land zijn soevereiniteit bewaart over zijn natuurlijke rijkdommen.
Sindsdien vechten de VS terug om die principes onderuit te halen. Ze saboteerden de onderhandelingen voor het Kyoto-protocol. In Kopenhagen 2009 waren zij de oorzaak dat er geen algemeen akkoord kwam. In Cancun 2010 en Durban 2011 kregen zij versterking van de Europese Unie en andere rijke landen. Die rijke landen willen enerzijds af van hun historische schuld en anderzijds willen zij alles geregeld zien volgens kapitalistische 'marktmechanismen'.
Bij meer en meer sociale bewegingen ontstaat het besef dat juist die 'marktmechanismen' aan de basis liggen van zowel het klimaatprobleem als de sociale problemen. Recent zei het 'Thematisch Wereld Sociaal Forum', gehouden in Porto Alegre van 24 tot 28 januari dit jaar, in haar verklaring: "De realisatie van Rio+20, ..., versterkt het centraal belang van de strijd voor ecologische rechtvaardigheid. Dit gaat in tegen het kapitalistisch ontwikkelingsmodel. De poging tot 'vergroening' van het kapitalisme is een waarschuwing aan de sociale bewegingen. Die moeten het verzet versterken en een leidende rol nemen in het opbouwen van echte alternatieven voor de crises. [1]
De ontwerpverklaring voor Rio+20 staat al op internet en kreeg de titel mee 'The future we want'.De tekst begint met mooie woorden: "samenwerking voor een welvarende, veilige en duurzame toekomst voor onze volkeren en onze planeet". Een stukje verder: "we bevestigen onze doelstelling een groene economie na te streven in het kader van duurzame ontwikkeling en uitbanning van armoede." Wat verstaan zij onder 'duurzaam'? Dat heeft drie peilers: economisch, sociaal en milieu. Spijtig genoeg wordt dat 'economisch' meestal eng gezien in kapitalistische zin. Ook vaak genoemd als 'People, Planet, Profit'. Die 'profit' ligt juist aan de basis van de bestaande armoede in de wereld.
Op de voorbereidende vergadering van 20-22 februari in New York, zei Eliott Harris van het Internationaal Monetair Fonds: "de groene economie slaat een brug tussen economisch en ecologisch beleid door verder te bouwen op de kracht van een markteconomie." [2]
In haar slotwoord zei de Braziliaanse president: "Er gaapt een kloof tussen de stem van de markten en de stem van de straten". En verder: "Protesten van boze burgers brengen oude waarheden onder druk door de basisstellingen van de kapitalistische markteconomie ter discussie te stellen. De oplossingen die sommige regeringen voorstellen tegen de crisis verergeren de jeugdwerkloosheid en de sociale ongelijkheid en blazen daarmee het duurzaamheidsbeleid op dat diezelfde regeringen prediken. Een gevaarlijke revisionistische trend is opgedoken, gedemonstreerd in de recente aanvallen door een aantal VS-politici tegen de 'Agenda 21'." [3] Nu hoor je het eens van een ander.
Ondanks dat er in West-Europa tot nu toe weinig beweegt rond Rio+20, zien we dat er wereldwijd een beweging is tegen de vermarkting van alle aspecten van het leven en tegen het opdringen van een 'vergroend' kapitalisme. Wij steunen die beweging.
Tegelijk is het onze opdracht om onze regeringen onder druk te zetten en te strijden voor sociale rechtvaardige en ecologisch efficiënte oplossingen. Duurzaamheid begint bij het eerbiedigen van de draagkracht van de natuur. De geïndustrialiseerde staten overschrijden die draagkracht al jaren. Dat betekent dat het verbruik aan grondstoffen en niet hernieuwbare energie bij ons drastisch naar beneden moet. Dat we een geheel andere weg dienen in te slaan van een planmatige aanpak in plaats van markteconomie. In andere artikelen toonden we al aan dat dit technisch gezien wel kan. Maar het markteconomisch denken staat in de weg.
[1] zie www.Dewereldmorgen.be, dinsdag 21 februari 2012
[2] citaten uit Earth Negotiations Bulletin, vol.16 No98, 25 februari 2012
[3] idem