Mondiale systeemcrisis: Grote geopolitieke kentering in 2012

dollar.jpg druk.

Sinds januari 2006 geeft de onafhankelijke Europese denktank LEAP/E2020 in het maandelijks online bulletin GEAB zijn vooruitzichten met betrekking tot de mondiale systeemcrisis. Deze maand voorspelt het onderzoeksteam nu eens niet alleen maar een verdere verscherping van de crisis in 2012, maar ook het verschijnen van de eerste bouwstenen voor 'de wereld na de crisis', zoals blijkt uit onderstaand persbericht.

LEAP/E2020 stelt zich tot doel om vanuit een breed Europees perspectief de te verwachte ontwikkelingen in de mondiale economische en financiële situatie zo goed mogelijk in kaart te brengen en daarmee individuen, organisaties en overheden een basis te bieden voor hun analyse en handelen. De onderzoekers gebruiken daartoe de methode van de 'politieke anticipatie'. Die gaat uit van een dynamisch concept van de geschiedenis: elk bestaand systeem is permanent onderhevig aan de werking van interne en externe objectieve trends, en verandert onder invloed daarvan geleidelijk dan wel schoksgewijs. Door de verwachte ontwikkeling in deze trends en hun onderlinge wisselwerking te bestuderen, is een heldere en rationeel beargumenteerde blik op de toekomst mogelijk (onvoorzienbare gebeurtenissen voorbehouden). Volgens het onderzoeksteam moet dit anticipatieproces op een wetenschappelijke manier verlopen en dus vrij zijn van ideologische beïnvloeding. De bestaande werkelijkheid en haar trends moeten onbevooroordeeld benaderd worden en elke 'gekleurde bril' is daarbij uit den boze.

Natuurlijk speelt ideologie wel weer een rol bij het analyseren en handelen op basis van de resultaten van dit anticipatieproces. En daarom kunnen ook marxisten in de vooruitblikken van deze (niet-marxistische) denktank aangrijpingspunten vinden voor het beter begrijpen van de politieke, economische en financiële ontwikkelingen van het hedendaags kapitalisme.

Persbericht bij GEAB nr. 61 (16 januari 2012)

Volgens ons zal 2012 het jaar zijn van de grote wereldwijde geopolitieke kentering, van het keerpunt in de internationale machtsverhoudingen. Dit fenomeen zal zonder twijfel voor het grootste deel van de wereld ernstige problemen met zich meebrengen, maar het zal ook de geopolitieke condities scheppen die in de komende jaren het overwinnen van de crisis mogelijk maken. In tegenstelling tot de voorgaande jaren zal 2012 geen 'verloren' jaar zijn, dat blijft steken in 'de wereld vóór de crisis' door het ontbreken van durf, initiatief en verbeeldingskracht bij de wereldleiders en als gevolg van de grote passiviteit die sinds het begin van de crisis bij de bevolking aanwezig is.

Wij hebben 2011 eerder omschreven als een 'meedogenloos' jaar, omdat het de illusie zou gaan vernietigen van allen die meenden dat de crisis onder controle was en dat zij hun 'private handeltjes' weer als vroeger konden oppakken. En 2011 is inderdaad wreed geweest voor veel politieke leiders, de financiële sector, de beleggers, de westerse schulden, de mondiale groei, de Amerikaanse economie en, bij gebrek aan leiding, ook voor de eurozone. Wie zichzelf onaantastbaar achtte of dacht een blijvertje te zijn, heeft plotseling ontdekt dat de crisis niets of niemand spaart. Deze trend zal zich in 2012 voortzetten, want de crisis houdt natuurlijk geen rekening met de Gregoriaanse kalender. De laatste 'onaantastbaren' zullen dit ervaren: de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, de dollar, de Amerikaanse staatsobligaties, de Russische en Chinese leiders, ...

Maar in 2012, en dan vooral in het tweede halfjaar, zullen ook de krachten en de spelers zich doen gelden die in 2013 en navolgende jaren de start mogelijk maken van de opbouw van een nieuw internationaal systeem, dat de verwachtingen en de machtsverhoudingen van de 21e eeuw weerspiegelt en niet meer die van het midden van de 20e eeuw. Daarom zal 2012 het jaar zijn van de grote kentering van de wereld van gisteren naar die van morgen, een overgangsjaar dat het slechtste (met name de voortgaande wijdverbreide toename van de werkloosheid) en het beste in zich verenigt, en daardoor volgens ons het eerste constructieve jaar sinds 2006.

De Federal Reserve (Fed, het stelsel van centrale banken in de VS) zou in 2012 een derde ronde van kwantitatieve versoepeling kunnen overwegen (QE3, quantitative easing, het vergroten van de geldvoorraad door 'de geldpersen te laten draaien'), zoals sinds 2008 al tweemaal eerder is gebeurd. Sommigen hopen daarop, anderen zijn er doodsbang voor, maar algemeen wordt QE3 gezien als het laatste wapen om de economie en het financieel systeem van de VS te redden. Beide blijven ondanks de positieve verhalen van de belangrijkste media en ratingbureaus verder verslechteren: winstdaling van de banken, vermindering van de Amerikaanse consumptie, sluiting of faillissement van winkelketens, historisch hoge werkloosheid, groeiende tekorten bij de pensioenfondsen, dalende budgetten bij de grote openbare universiteiten, ... Of de Fed nu wel of niet met QE3 zal komen, het zal zonder twijfel het belangrijkste financieel thema van 2012 zijn en gevolgen hebben voor het mondiaal financieel en monetair systeem.

QE3 zal in elk geval een beslissende rol spelen in de grote wereldwijde geopolitieke kentering in 2012, omdat we in dit jaar de laatste pogingen zullen zien van de dominante wereldmachten van voor-de-crisis om hun mondiale macht te handhaven, of die nu van strategische, economische of financiële aard is. Als we de term 'laatst' gebruiken dan willen we benadrukken dat na 2012 hun macht te veel verzwakt zal zijn om deze bevoorrechte posities nog te kunnen blijven claimen. De recente afwaardering van de kredietwaardigheid van de meerderheid van de eurolanden door ratingbureau S&P is een voorbeeld van zo'n laatste wanhopige poging: aangezet door Wall Street en de City, en vanwege hun eigen onverzadigbare financieringsbehoeften zijn de VS en het VK op het punt gekomen dat ze een openlijke financiële oorlog zijn begonnen tegen hun laatste bondgenoten, de Europeanen.

Dat komt echter neer op geopolitieke zelfmoord, want deze stap stimuleert de eurozone nog meer haar integratie te versnellen en zich los te maken van de VS en het VK. Inmiddels heeft de grote meerderheid van de leiders en de bevolking van de eurozone duidelijk begrepen dat er vanaf de overkant van de Atlantische Oceaan en het Kanaal inderdaad een oorlog tegen hen gevoerd wordt. Elders in de wereld zien we vergelijkbare 'laatste pogingen': het beginnen van een 'kleine koude oorlog' met China en het opzetten van een val voor Iran in de kwestie van het vrij verkeer in de Straat van Hormuz. Rusland heeft in deze zijn keuze al gemaakt door handel met Iran te ontwikkelen in roebels en rials en dus de Amerikaanse dollar te elimineren uit de transacties tussen beide landen. Europa wordt zenuwachtig onder de Amerikaanse druk en doet vooralsnog alsof het de Amerikaanse politiek steunt, maar zijn deelname aan het embargo zal nauwelijks effect hebben. En in juni, als opnieuw besluiten genomen moeten worden, zal de politieke landkaart er echt heel anders uitzien.

Daarnaast is de grote kentering van 2012 ook die van het volk, want 2012 zal ook het jaar van de woede zijn, waarin de mensen massaal op het toneel van de mondiale systeemcrisis zullen verschijnen. Het jaar 2011 was een 'oefenjaar' waarin de pioniers methoden en strategieën hebben getest. In 2012 zullen de mensen zich doen gelden als de kracht aan de basis van de grote veranderingen die deze kentering markeren. Enerzijds zullen ze actief de noodzakelijke condities creëren voor beslissende politieke veranderingen: via verkiezingen (zoals het geval zal zijn in Frankrijk bij het verdwijnen van Nicolas Sarkozy) of via massademonstraties (in de VS, de Arabische wereld, het VK en Rusland). Daarnaast zullen ze op meer passieve manieren hun leiders zoveel angst aanjagen dat die een 'preventievere' houding gaan aannemen om grote politieke schokken te voorkomen (zoals het geval zal zijn in China of in enkele Europese landen). In beide gevallen, wat de elite in de betreffende landen ook moge denken, is het een constructief fenomeen, want uit deze crisis kan niets belangrijks of blijvends voortkomen als de mensen zelf er niet bij betrokken zijn (de aankondiging van de Egyptische Moslimbroeders dat ze het vredesverdrag met Israël aan een referendum zullen onderwerpen, behoort tot deze zelfde trend).

Verder houdt de grote kentering van 2012 ook de versnelde ineenstorting in van de macht van de westerse banken en financiële instellingen. Hun sterrenstatus hoort, ondanks het huidige populistische gepraat, bij een allang voorbije werkelijkheid. De crisis heeft een zodanige versnelling aan de geschiedenis gegeven, dat velen nog steeds niet begrepen hebben dat ze zich momenteel zorgen maken om de macht van de banken die hoort bij de periode vóór 2008. Ook in 2012 zullen we zien dat de beleggers de aandelenmarkten en de financiële activa (met name Amerikaans schuldpapier) blijven ontvluchten.

En tenslotte is de grote kentering ook de volwassenwording van de BRICS-landen (Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika) die na vijf jaar van zoeken en positie bepalen in 2012 een krachtige en actieve invloed op de internationale besluiten zullen hebben. Zo lijken de Chinese leiders vaster dan ooit besloten het pad te volgen dat ze het beste achten (inclusief het veroveren van de ruimte, bij uitstek het symbool van leiderschap) en om externe druk te verwerpen. Deze landen vormen zonder enige twijfel essentiële spelers bij het opbouwen van 'de wereld na de crisis', spelers die in tegenstelling tot de VS en het VK weten dat het in hun belang is om de eurozone door de crisis te helpen.

Met een stabiele eurozone, voorzien van een solide leiding, zal het einde van 2012 zich presenteren als de eerste gelegenheid om de fundamenten te leggen voor een wereld waarvan de wortels niet meer liggen in de nasleep van de Tweede Wereldoorlog. Ironisch genoeg zal het waarschijnlijk de G20-top in 2013 in Moskou zijn - de eerste die buiten de westerse wereld wordt gehouden - waar de beloften van de tweede helft van 2012 zich zullen uitkristalliseren.

Bron: http://www.leap2020.eu

Vertaling en bewerking: Louis Wilms.