Evaluatie Durban klimaatonderhandelingen december 2011

Na de Durban-klimaatramp: het roer omsmijten in de klimaatbeweging

Wiebe Eekman

Gedeeltelijk maak ik dezelfde analyse als vele klimaatactivisten, gedeeltelijk sla ik andere wegen in. Ja, de Durban-akkoorden zijn een ramp, die de klimaatontaarding verder laten ontsporen. Nee, de essentie van het Kyoto-protocol is niet gered, wel de enorme miljardenzwendel van de emissiehandel. Nee, we zijn steeds verder van het gewenste 'faire, ambitieuze en bindende' akkoord, er vindt een enorme machtsstrijd plaats van de grote kapitalistische landen tegen de rest van de wereld. Nee, we moeten onze pijlen niet op China en andere opkomende landen richten, maar ijveren voor emissiereductie hier in eigen land. Ja, de klimaatkwestie is een dringende zaak geworden voor de arbeidersstrijd hier in ons eigen land.

Ja, de Durban-akkoorden zijn een ramp, die de klimaatontaarding verder zullen ontsporen.
De slotakkoorden stellen dat het Kyoto-protocol voorlopig verlengd wordt. Dat er vanaf nu verder gepraat wordt om in 2015 een nieuw verdrag te krijgen, dat echter pas bindend zal worden in 2020. Dat er géén bindende emissiereducties op de uitgestoten broeikasgassen worden opgelegd, maar dat elke staat zijn eigen voorstel kan volgen, zoals het reeds na Kopenhagen 2009 was.

Nochthans waren de wetenschappers van het IPCC strikt in hun vierde rapport van 2007: Om de komende opwarming van de aarde te beperken tot maximaal 2 graden Celsius, moet de wereldwijde emissie uiterlijk vanaf 2015 sterk beginnen te dalen. Tegen 2020 moet de emissie wereldwijd 20 procent onder het niveau van 1990 zitten en tegen 2050 50 procent.

Vandaag zien we wereldwijd 30 procent meer emissies dan in 1990! Met de voorgestelde vrijwillige reducties halen we het niet. De temperatuurstijging zal 4 graden Celsius zijn. Dat is een gemiddelde. In Afrika zal dat 6 graden of meer zijn. We herinneren ons bovendien dat de IPCC-wetenschappers recent zeiden dat de vastgestelde klimaatontaarding sneller loopt dan hun oorspronkelijke gemiddelde schattingen. Dat met de huidige vaststellingen de cijfers sterk bijgesteld moeten worden. Daarenboven is die grens van 2 procent Celsius met de natte vinger bepaald op economische gronden, het is bijlange nog géén veilige grens die ons tegen verdere klimaatontaarding beschermt.

Dit wordt een menselijke ramp voor hele gebieden op de wereld. De bronnen van de rivieren drogen op en grote landbouwgebieden komen zonder water te zitten. De voedselbevoorrading van 3 miljard mensen wordt bedreigd. Ja, met de huidige westerse bevoorradingssysteem voor voeding zullen wij het hier ook indirect voelen. En direct in het wispelturiger worden van het weer met droogtes en stortbuien. De huidige woordvoerders van de kapitalistische landen dienen voor de rechtbank gesleurd te worden voor ecocide en genocide.

Nee, de essentie van het Kyoto-protocol is niet gered, wel de enorme miljardenzwendel van de emissiehandel. Het oorspronkelijke Kyoto-protocol is ontstaan uit de nabesprekingen van de wereldwijde milieuconferentie in Rio de Janeiro (Brazilië) in 1992, georganiseerd door de Verenigde Naties. Daar werd duidelijk gesteld dat ten eerste de emissies van broeikasgassen naar beneden moeten ten opzichte van het referentiejaar 1990. Ten tweede dat dit een gedeelde, maar gedifferentieerde verantwoordelijkheid was voor alle landen. Ze bedoelen dat iedereen ermee te maken heeft. Maar ook dat de historische verantwoordelijkheid van de geïndustrialiseerde landen (hoofdzakelijk de rijke kapitalistische landen) verpletterend is. Dat die landen dus in dezelfde verhouding (75 tot 90%) de lasten en kosten aan werkelijke emissievermindering dienen te dragen. Dat werd herhaald in de klimaatbesprekingen van Bali (COP13, december 2007). Dat werd ook als uitgangspunt genomen voor het oorspronkelijk Kyoto-protocol.

Het eerste ontwerp dat op tafel lag voor het Kyoto-protocol zou absolute emissiereductienormen opleggen, zoals in Europa ook al gedaan werd voor de bestrijding van zure regen (normen op de maximale uitstoot van zwaveloxiden en stikstofoxiden). De VS lagen dwars. Zij eisten in plaats daarvan emissiehandel. Om hen aan boord te hijsen werd dit toegestaan. Het begin van een politieke ramp, die wij ons nog lang zullen betreuren. Uiteindelijk tekenden de VS toch niet. Nu ook nog niet, maar ze onderhandelen wel mee! Om alles weg te rafelen dat enigszins positief zou kunnen zijn. Van pretentieus cynisme gesproken!

Wat is er dan gered van het Kyoto-protocol in Durban? Enkel die emissiehandel, die superwinsten oplevert aan de bedrijven die onder het handelssysteem vallen. In de huidige context konden de kapitalistische landen niet aanzien dat die miljarden zwendel plots zou stoppen. Dat zou een ramp zijn voor de banken en speculanten. En zoals je weet "we moeten lief zijn voor de banken"! De milieu-organisaties die in Durban de onderhandelingen volgden vonden een nieuwe gevleugelde uitspraak die dat goed samenvat: "Als het IPCC een ratingbureau was geweest, dan was het klimaat al gered."

Nee we zijn steeds verder van het gewenste "fair, ambitieus en bindend" akkoord, we zitten in een enorme machtsstrijd van de grote kapitalistische landen tegen de rest van de wereld.

In Kopenhagen 2009, Cancún 2010 en nu in Durban 2011 zien we dezelfde machtstrijd van de VS, Australië, Canada, Japan én Europa tegen de rest van de wereld. Bolivia getuigd dat er géén eerlijke onderhandelingen met alle 194 landen zijn, maar dat de rijke landen in achterkamers bedisselen en op het laatste moment met voldongen feiten aankomen, met een tekst die, zonder dat iemand hem heeft kunnen bestuderen, erop neerkomt: take it or leave it. Dat heel wat zwakkere landen bedreigd worden of omgekocht met schamele geldbeloften die niet waargemaakt worden. In Durban werd nogmaals het groene klimaatfonds bevestigd. In Cancún werd reeds 100 miljard per jaar beloofd, maar niet wie dat zou betalen en wanneer. Die 100 miljard is verre van voldoende om de noden te lenigen.

De VS voeren een machtsstrijd om hun wereldwijde dominantie te behouden. Zij weigeren hun historische verantwoordelijkheid voor de opbouw van broeikasgassen in het verleden te erkennen. Zij willen af van die hogere verantwoordelijkheid als rijk kapitalistisch land met een hogere uitstoot per hoofd van de bevolking. Stelselmatig zetten zij zo slachtoffers en daders op dezelfde leest. Alle kapitalistisch georiënteerde woordvoerders gingen daarin mee, ook Europa. China wordt regelmatig als alibi gebruikt. China zou de grootste vervuiler zijn. Sinds één jaar stoot China ietsje meer broeikasgas uit dan de VS, jawel. Maar zijn bevolking is wel zes keer groter. Per hoofd van de bevolking staat het ver achter de VS. Maar China is ook de fabriek van de wereld geworden. Trek van zijn uitstoot de emissies af voor de producten die naar de VS en Europa verscheept worden en tel die bij de emissie van de ontvangende landen, dan is de kloof zo groot als de Grand Canyon. China verdedigde met recht de principes uit de beginselverklaring van Rio 1992, die overgenomen werden in het oorspronkelijke Kyoto-protocol en in de "routekaart van Bali". Die principes zeggen dat de rijke zogenaamde "ontwikkelde" landen meer dan gemiddeld inspanningenmoeten doen om de verdere ontplooiing van de armere zogenaamde "ontwikkelingslanden" toe te laten, zonder dat het klimaat daar meer slachtoffer van zou worden. China maakte zich zo woordvoerder voor de G77. De VS zien hun wereldhegemonie bedreigd en houden daarom elke toezegging van hun kant af.

Nee, we moeten onze pijlen niet op China en andere opkomende landen richten, maar ijveren voor emissiereductie hier in eigen land.

Erger nog dan de pure handel in emissierechten tussen bedrijven van één en hetzelfde land, is de handel en zwendel in zogenaamde compenserende emissiekredieten, een moderne vorm van de katholieke aflaten uit de middeleeuwen. Kapitalisten kopen bossen in Azië, Afrika of Zuid-Amerika op voor een prikje en beloven die niet te zullen kappen. Een belofte die ze elk jaar kunnen herhalen. Met die fictief uitgespaarde emissie van de koolstof opgeslagen in die bomen verwerven ze zogenaamde emissiekredieten, die ze weer kunnen inbrengen of verhandelen. Allemaal veel gemakkelijker en meer winstgevend dan iets te doen aan de uitstoot in de eigen fabrieken. Men kan zelf zeggen dat de investering in bestaande nieuwe technologie daarvoor uitgesteld wordt.

Erger nog, ze verjagen de lokale bevolking uit die bosgebieden, verbieden de lokale landbouw en leggen zelf nieuwe plantages aan (jawel dat wordt toegelaten en tijdelijke destockage van koolstofopslag genoemd). Het is puur imperialisme.

De klimaatbeweging heeft zich de voorbije vijf jaar gefocust op het bereiken van een "fair, ambitieus en bindend" akkoord op internationaal vlak. Toen dat niet bereikt werd in Kopenhagen 2009 zat de meerderheid in de put. Een deel was verontwaardigd over de VS. Maar een deel begon ook op China af te geven in navolging van de Westerse propaganda. In Cancún 2010 hadden zij géén hoge verwachtingen. Daar werden de principes van emissiehandel en andere "marktconforme mechanismen" die in Kopenhagen voorgesteld waren deze keer formeel als besluiten genomen. Nog erger dus.

Het werd wel voorgesteld als een kleine overwinning want het "onderhandelingsproces" was gered. Nu in Durban probeert men opnieuw die truc uit te halen. De onderhandelingen zijn nog niet afgesprongen. Nee, inderdaad niet, maar wel vreselijk te laat en in de geest van slechte kapitalistische doelstellingen.

De onderhandelingen zijn een machtsstrijd. Het klimaat wordt als een alibi gebruikt om de problemen van de kapitalistische crisis naar de landen uit het zuiden te verschuiven. In deze logica zal er nooit een "fair, ambitieus en bindend" akkoord komen. Nu niet , in 2012 niet, in 2013 niet , in 2014 niet en ook niet in 2015, of wanneer dan ook.

Een akkoord bezegelt gewoon de bestaande machtsverhoudingen. De klimaatbeweging moet helpen die machtsverhoudingen te veranderen. Wij dienen te ijveren voor daadwerkelijke emissiereductie in eigen land. Voor strenge normstelling vanuit de overheid. Je zult zien dat een akkoord pas getekend zal worden als die emissiereducties al bereikt zijn of gemakkelijk bereikbaar zullen blijken.

Ja, de klimaatkwestie is een dringende zaak geworden voor de arbeidersstrijd hier in ons eigen land.

Emissiereductie in eigen land, maar zonder afwentelen van de last op de arbeiders van het eigen land. Het kan, theoretisch althans. De technologie ervoor is bekend. Maar er zal geïnvesteerd moeten worden. Er zullen veel nieuwe werkkrachten nodig zijn. We zullen moeten strijden voor de opleiding van die mensen en voor hun sociale bescherming.

Nog een half jaar geleden predikten de kapitalistische goeroes de "green deal", het alles oplossende groene kapitalisme. Sinds de bankencrisis en de voetval voor de speculanten hoor je er niets meer van. Het "groene kapitalisme" heeft nu bewezen ecologisch van geen waarde te zijn. Er wordt niet meer gesproken over het scheppen van "groene jobs" De crisis heeft haar sociale failliet bewezen en nu komt er het ecologische failliet bovenop.

Om de klimaatontaarding te beperken en de daaruit volgende sociale misère te vermijden, dienen wij in Europa de broeikasgasuitstoot te halveren in de komende tien jaren en in de volgende generatie die uitstoot terug te brengen tot bijna niets. Het kan technisch gezien. Het vergt wel een volledig anders denken van onze industriële infrastructuur en van onze gehele ruimtelijke ordening. Het zal met ingrepen vanuit de overheid moeten gebeuren. De overheid zal dit pas doen als de arbeidersstrijd haar daartoe verplicht. Géén enkele aandeelhouder zal dit vrijwillig beslissen. Aandeelhouders die zich verzetten tegen de klimaat-noodzakelijke omvormingen zouden onteigend moeten worden, zonder schadeloosstelling. Het dient een vast agitatie- en strijdpunt van de vakbewging te worden.

De klimaatstrijd is even dringend geworden als de huidige sociale strijd en zou ermee versmolten moeten worden. Een sociaal rechtvaardige én ecologisch correcte omvorming zou kunnen samen met een strijdbare inbreng van de arbeidersbevolking.

Referenties:

11 december 2011