Sociaaleconomische redactie
Sinds begin februari schijnt de crisis verleden tijd te zijn. Duitsland toverde de werkloosheid weg en spreekt van een tekort aan vakbekwaam personeel. Ondernemingen en hun eigenaren maken tijdens de actuele cyclische economische opleving weer superwinsten. Zo meldde Siemens voor het laatste kwartaal van 2010 een recordwinst van 1,8 miljard euro.
De miljoenen mensen die zijn aangewezen op de verkoop van hun arbeidskracht krijgen een stukje van die economische opleving doordat de werkloosheidscijfers in de statistieken van de 'Bundesagentur für Arbeit' (BA) (verder in het artikel Arbeidsbureau - AB) dalen. Op 1 februari jl. meldde de directeur van het AB, Frank-Jürgen Weise: "De positieve ontwikkeling op de arbeidsmarkt heeft zich doorgezet." Het aantal werklozen is weliswaar gestegen, maar dat zou bij de 'juiste' berekening een daling betekenen. "De vraag naar werk stijgt verder", vertelde Weise. Dat de 'banenmotor' het gevolg is van uitzendwerk, vindt hij niet zo erg. 'Werkgeversvoorzitter' Dieter Hundt vindt dit zelfs absoluut noodzakelijk, o.a. vanwege de "concurrentiepositie".
Dezelfde dag riep de minister voor Werk, Ursula von der Leyen, op tot actie en vroeg om een crisisbijeenkomst. Ze had - zoals eerder de vertegenwoordigers van het bedrijfsleven, kapitaallobbyisten en burgerlijke media - een tekort aan arbeidskrachten en aan vakbekwame krachten ontdekt. Uitgenodigd voor deze bijeenkomst waren de personeelchefs van Duitse DAX (Duitse AEX) genoteerde concerns. Natuurlijk moest het publiek van te voren in de juiste richting worden gemobiliseerd. Dat mocht Claudia Schlossberger doen, de personeelschef van de grootste Duitse handelsonderneming Metro. Zij verklaarde aan de 'Financial Times Deutschland' waar het bij dit verondersteld drukkende probleem om gaat: Ze is gealarmeerd door de daling van het aantal sollicitanten, "vooral uit de grote steden en regio's in het oostelijk deel van Duitsland", vertelde ze het blad.
Veel werd niet bericht over die ontmoeting. Het lijkt erop dat de concerns zich zorgen maken over een blijkbaar niet meer voldoende groot industrieel reserveleger (in het burgerlijke taalgebruik een zwakker wordend aanbod op de arbeidsmarkt). Dit blijkt ook door een kijkje te nemen in de gepubliceerde statistische gegevens van het AB van Weise, op de persconferentie gepubliceerd, maar niet van een commentaar voorzien.
De cijfers van het AB zijn politiek gedefinieerd door de sociale wetgeving. Ze omschrijven geenszins wat de leek verstaat onder de hoeveelheid arbeidsgeschikten. Er wordt namelijk geen rekening gehouden met de mensen die moeten werken maar geen bij hun opleiding passende betaalde baan vinden. Dichter bij het gewone begrip komt het aantal "Unterbeschäftigten" (dat zijn diegenen die te weinig werk hebben, MJ) in het laatste maandbericht van het AB: "In januari hadden 4.320.000 personen te weinig werk (zonder 'Kurzarbeit'), een stijging van 232.000 personen ten opzichte van de maand ervoor."
Bijna verontschuldigend voegde het AB eraan toe dat het deze aantallen publiceerde, omdat conjunctuuranalysten of investeerders een "alomvattend beeld" nodig zouden hebben. In de verklaring heette het: "In de 'Unterbeschäftigungs'-analyse volgens het concept van het AB zijn behalve de werklozen ook die personen opgenomen die deelnemen aan aanvullende arbeidsmarktmaatregelen of die gedeeltelijk arbeidsongeschikt of ziek zijn en daarom niet worden meegeteld als werklozen. Daarmee wordt een alomvattend beeld gegeven van het tekort aan geregelde tewerkstelling in een economie. Op de reële economie (vooral de conjunctuur) berustende invloeden kunnen beter worden ingeschat, omdat de inzet van de aanvullende arbeidsmarktmaatregelen weliswaar de werkloosheid, maar niet de tewerkstellingsgraad verandert."
Het is de statistici heus wel duidelijk dat door de druk die de 'hervorming' van de werkloosheidsverzekering op werkzoekenden uitoefent, het aantal personen dat betaald werk zoekt nog veel hoger is. "Werkzoekenden zijn bij het AB personen die een baan als werknemer zoeken. Dat geldt ook als ze reeds een baan hebben of zelfstandig zijn. Ze staan bij het AB of een andere uitkeringsinstantie geregistreerd."
In januari kregen 1.058.000 personen een werkloosheidsuitkering 'I' (60-67% van het laatst verdiende nettoloon voor max. 12 maanden). Het aantal met een werkloosheidsuitkering 'II' (Hartz IV = 359 euro + huur) is in januari gestegen tot 4.755.000, daarvan waren 2,83 miljoen niet geregistreerd als werkloze, omdat ze bijvoorbeeld 'geparkeerd' waren in een AB-maatregel. De statistiek vermeldt dus 5.813.000 'werkzoekenden' die uitkeringsgerechtigd zijn voor Arbeitslosengeld I en II. Bovendien moeten al diegenen erbij geteld worden die in de lagelonensector geen baan volgens hun kwalificaties hebben.
Het aantal mensen met een baan dat minder dan 400 euro per maand verdient (zgn. 'mini-jobbers') ligt op 5,9 miljoen. Eveneens niet geregistreerd als werklozen zijn mensen die weten dat ze binnenkort hun baan gaan verliezen en nog geen nieuwe arbeidsovereenkomst hebben. Daar hoort ook een groot deel van de 4,5 miljoen zelfstandigen bij die een baan zoeken. Over dit onderwerp constateert het 'Instituut voor Arbeidsmarkt- en Beroepsonderzoek' van het AB dat in het begin van de jaren '90 nog meer dan 75 procent van de werkenden met behoud van uitkering tewerkgesteld was, terwijl het vandaag minder dan 70 procent is. Dat betekent in absolute cijfers: meer dan twee miljoen vrouwen en mannen minder storten hun geld in de sociale potten. Tussen die beide data in liggen de 'hervormingen' van SPD-kanselier Gerhard Schröder en zijn vriend, en intussen definitief veroordeelde voormalige personeelschef van 'Volkswagen', Peter Hartz.
Door Stephan Müller in 'Junge Welt', vertaling: Marcel de Jong