Ben Prikkeldraad
Dit is een bewerking van een artikel dat kortgeleden werd geplaatst op 'Zaplog' [1]: Het is een inleiding op een filmpje op youtube [2].
In het kapitalisme is of lijkt het voornaamste menselijke motief: winstmaken. Ofwel: kapitaal vergaren en de hoeveelheid steeds vermeerderen. In het begin van het kapitalisme gebeurde dit voornamelijk door het opzetten van een bedrijf, toen vaak nog echt een onderneming. Pas in de negentiende eeuw na de periode van de manifactuur toen de industrialisatie - met name in Engeland - goed tot ontwikkeling was gekomen, kon het industrie- en handelskapitaal snel aangroeien door het massaal inzetten van menselijke arbeid(skracht).
Er is een bepaald aantal arbeidsuren nodig voor het realiseren van producten. Door de ingehuurde arbeiders zoveel langer of harder te laten werken als maatschappelijk op een bepaald moment wordt geaccepteerd of kan worden afgedwongen om het product te maken, kan de ondernemer meer inkomsten genereren dan strikt noodzakelijk is voor de productie. Deze zogeheten meerwaarde vloeit deels onmiddellijk terug als investering in het bedrijf en als uitbetaling van lonen en andere arbeidsvoorwaarden, gaat deels op aan de eigen - grote of bescheiden - consumptie, maar wordt ook gebruikt om kapitaal te vormen waarmee nieuw kapitaal kan worden gerealiseerd.
De kapitalist doet dus wat hij wil met het geld dat de arbeiders leverden door extra uren te werken. Hij steekt het geld in zijn eigen zak en zaak en bepaalt ook wat hij wil doen met het geld dat overblijft. De arbeiders hebben daar nauwelijks invloed op. Op deze wijze kan het kapitaal steeds worden vermeerderd en zolang de producten kunnen worden afgezet groeit het kapitaal steeds meer aan. Inmiddels is voor het accumuleren van kapitaal - zoals dit proces heet - zoveel nodig dat de individuele kapitalist afhankelijk is geworden van andere kapitalisten. Maar hoe dan ook de basis wordt dus niet gelegd door de slimme, vlijtige of zuinige kapitalistische ondernemer, maar door de meeruren die de ingehuurde arbeidskrachten leveren en die de ondernemer zich toegeëigent.
Inmiddels is er tegenwoordig een kortere weg gevonden, deels dwingend ontstaan, om veel geld te verdienen: investeren of beleggen, bankieren, tot zelfs het ongelimiteerd drukken van geld. De dwang tot groei lijkt eigen aan dit systeem. Blijkbaar zijn de betrokkenen niet snel tevreden met hun winsten. Maar dit - voor het kapitalisme noodzakelijke - groeitempo kan niet eindeloos doorgaan. De noodzaak voor het kaptaal om een bepaald groeitempo te behouden blijkt ook de bepalende limiet voor het kapitalisme. Natuurlijk spelen er nog meer factoren een rol, zoals concurrentie, noodzaak tot vernieuwing, etc, maar het belangrijkste economische fenomeen van dit moment is dat de groei van drie procent per jaar, nodig voor de ontwikkeling van het kapitalisme en zijn voortbestaan, niet langer haalbaar is. Dit zou namelijk een economische verdubbeling betekenen in de komende 30 jaar, hetgeen natuurlijk volstrekt onmogelijk is.
Maar in dít artikel gaat het mij vooral om het begrip motivatie. Blijkbaar zijn er heel wat mensen die een zinvol bestaan ontlenen of denken te ontlenen aan het maken van winst. De vraag is nu: is dat normaal? Dit nu blijkt niet het geval volgens een onderzoek dat nota bene is opgezet door de Fed in de VS en dat later nog vele malen is herhaald en bevestigd. In dit onderzoek werd gekeken naar wat mensen echt motiveert. Dit blijkt niet alleen en zelfs niet vooral geld te zijn.
Er is zelfs, niet helemaal onverwachts, gebleken dat hoe hoger de beloningis, des te slechter de prestaties zijn. Er zijn op deze regel natuurlijk ook uitzonderingen, bijvoorbeeld geestdodend mechanistisch, simpel werk zoals aan de lopende band, en vormen van werk met een hoge werkdruk. Als voldaan is aan een goed inkomen en bestaanszekerheid blijkt dat mensen vooral gemotiveerd zijn door autonomie in hun werk, meesterschap, of steeds beter worden in wat je doet en zingeving (ik werk voor een betere, schonere wereld of andere doelen die zingeven). De video van RSA op 'Youtube' legt een en ander voldoende gedetailleerd uit. [3]
De vraag is dus: als kapitalisten niet normaal zijn, wat zijn ze dan wel? Volgens mij laat de Amerikaanse econoom Ravi Batra in zijn boek 'The new golden age' [4] duidelijk zien dat kapitalisten mensen zijn met vooral een erg beperkt bewustzijn. Als je geen oog hebt voor je medemens, voor de wereld etc. dan is het natuurlijk veel gemakkelijker om milieuvervuiling, uitbuiting van je medemens, het rijden in asobakken, je hullen in diamanten, etc. niet te zien. Ik ben van mening dat vooral bestaansangst hier de bepalende factor is, in het bijzonder de angst voor de dood. Als je niet in staat bent in je huidige bestaan een adequaat geestelijk-mentaal kader op te bouwen heb je een groot probleem waarmee je uiteindelijk iedereen lastigvalt.
Gezien het voorafgaande is het volstrekt duidelijk dat we de kapitalisten niet veel langer aan de macht kunnen laten. Zij gaan gewoon door met hun geldzucht. Denk ook aan de nu lopende voorstellen om het levenspeil van de bevolking te verlagen. Deze aanvallen vormen slechts het topje van de ijsberg van wat ons staat te wachten: tal van rampen als dit soort lieden niet snel hun macht wordt ontnomen en ter zijde wordt geschoven.
[1] http://zaplog.nl/zaplog/article/het_menselijk_motief.
[2] http://www.youtube.com: RSA Animate - Drive: The surprising truth about what motivates us.
[3] http://www.youtube.com/watch?v=u6XAPnuFjJc&feature=channel.
[4] http://zaplog.nl/zaplog/article/ravi_batra_de_nieuwe_gouden_eeuw.