Vakbeweging: informeren, bewustworden en mobiliseren

Vervolginterview met ABVAKABO-bestuurder Jan Boersma naar aanleiding van de acties bij gemeenten, provincies en waterschappen

Wil van der Klift en Maarten Muis (*)

Manifest hield het vervolginterview met Jan Boersma, ABVAKABO-bestuurder en lid van FNVvechtvoorjerecht op donderdag 4 maart, daags na de gemeenteraadsverkiezingen. Over de uitslag hiervan, de cao-acties en de actuele ontwikkelingen binnen de vakbeweging ging het interview. Met name de acties voor koopkrachtbehoud en werkzekerheid stonden centraal. Tussendoor werd Jan kort telefonisch gestoord, omdat hij het actiedraaiboek (zie foto) moest doornemen met de actievoerende gemeenteambtenaren.

Wat verwacht je van de uitslag van de verkiezingen, met name door de versterking van rechts, voor de positie van de ambtenaren bij de gemeente, provincie en waterschappen?

JB

Voor de ambtenaren is, na de val van het kabinet, vooral van belang wat er werkelijk gaat gebeuren met de aangekondigde bezuinigingen van 35 miljard op de staatsuitgaven. Het is al wel helder dat een groot deel van die bezuinigingen bij de ambtenarij dreigt terecht te komen. Uit gesprekken met lokale politici en de verkiezingsprogramma's van rechtse lokale partijen wordt duidelijk dat veel gemeenteraadsleden denken dat het allemaal wel minder kan met de openbare dienstverlening. Landelijk is die lijn van korten op de ambtenaren ook uitgelegd, met name door de CDA-fractievoorzitter Van Geel. Hij spreekt, zonder dat er veel weerwoord wordt gegeven, over het opheffen van provincies en het samenvoegen van ministeries. De beeldvorming rondom ambtenaren is erg negatief, er worden heel wat platitudes afgegeven door rechtse politici. Het komt er nu op aan dat de vakbeweging duidelijk maakt dat een politieke keuze noodzakelijk is voor betere openbare dienstverlening en een rechtvaardige beloning.

In het AD stond een artikel met de titel: 'Ambtenaren dreigen met harde actie.' Waar gaat het om?

JB

Het huidige cao-conflict gaat over twee zaken: werkzekerheid en koopkrachtbehoud. Hierover zijn afspraken gemaakt in het Sociaal Akkoord van vorig jaar. Maar ondanks dat het geld voor de afspraken van dat akkoord al bij de gemeenten binnen is, blijft de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), die optreedt als werkgeversorganisatie, streven naar de nullijn. Er is onder ambtenaren voldoende besef dat als zij nu al op de nullijn worden gezet en de dreiging van de 35 miljard bezuinigingen waarheid wordt, zij voor jaren gaan achterlopen op de beloning in de private sector. De huidige eisen vanuit de vakbeweging voor de nieuwe cao worden volop gesteund door de leden en de niet-leden. Het standpunt dat de eis van 1,5 procent meer loon gerechtvaardigd is, wordt breed gedragen. Wat de actiebereidheid ook groot maakt is dat men zich bewust is dat dit de eerste krachtmeting is van een langere strijd voor werkgelegenheid en loon. Als reactie op de toenemende druk vanuit de werkgevers willen de ambtenaren een signaal afgeven.

Hoe is de politieke stemming onder ambtenaren, gaan ambtenaren blijvend in verzet tegen de aangekondigde verslechteringen?

JB

Ambtenaren zijn hardwerkende, redelijke mensen die goed kijken wat het politieke beleid voor hen betekent. Bij ambtenaren in de lagere loonschalen is over het algemeen wat meer gevoel van urgentie om nu in verzet te komen.Ambtenaren in het Rijnmond-gebied volgen bijvoorbeeld nauwlettend wat Leefbaar Rotterdam van plan is te doen wat betreft de werkgelegenheid. Er is een principeakkoord over werkzekerheid met de gemeente Rotterdam gesloten. Er zal voor worden geknokt dat dit akkoord niet wordt opengebroken. De acties voor de nieuwe cao zijn nu vooral nog publieksvriendelijk. Veel ambtenaren zijn terughoudend met het stakingswapen, al was er al wel een werkonderbreking van vier uur voor een actiebijeenkomst. Als de onderhandelingen met de VNG op 8 maart stuklopen staan er hardere acties in het draaiboek. Het worden spannende tijden.

De houdbaarheid van het pensioenstelsel staat ter discussie, ook ambtenaren krijgen hiermee te maken gezien de ontwikkelingen bij het ABP. Dit wordt waarschijnlijk het belangrijkste thema in de komende strijd tussen werknemers en werkgevers. Hoe zie jij dat?

JB

We denken te snel over afstempelen van de pensioenen. Als ik kabinet en werkgever was zou ik ook beginnen over de houdbaarheid van het systeem. Er is een hoop geld voor hen te verdienen. Het aanvullend pensioen is een breekpunt in de onderhandelingen. Er moet een heel sterk verhaal komen naar de achterban wil het op dit vlak tot een akkoord komen tussen werkgevers en werknemers, zoals het nu vrijwel dagelijks in de media wordt genoemd. Pensioenen zijn uitgesteld loon. Daar moet je niet aankomen. Het zal nog een harde strijd worden.

Hoe kun je deze pensioendiscussie met de actuele acties van de ambtenaren verbinden?

JB

Ik heb de afgelopen tijd wel geroepen: "als je in staat bent om 25.000 euro van je te laten jatten door de AOW-verslechteringen, kun je dan wel van de vakbond verwachten dat ze die 1,5 procent loonsverhoging binnenhaalt, waarmee we dat bedrag nooit goed kunnen maken?" De boodschap die ik naar werknemers heb is: wees je bewust dat we er met de strijd voor 1,5 procent meer loon en afspraken van werkzekerheid nog niet zijn. Mensen moeten zich ook bewust zijn wat hun belangen op de langere termijn zijn. Ik probeer de bedreigingen die op de werknemers afkomen ook in de actuele acties naar voren te brengen.

De vakbeweging zet al jaren vooral in op individuele belangenbehartiging. Is er onder de actievoerende ambtenaren steun voor sterkere maatschappelijke betrokkenheid van de vakbeweging?

JB

De vakbeweging kan niet zonder sterke individuele belangenbehartiging. Zeker nu in tijden van crisis worden veel medewerkers onder druk gezet. Door de onbalans in de machtsverhouding tussen de individuele werknemer en de werkgever ligt daar een belangrijke taak voor de vakbondsbestuurder. Maar de vakbeweging moet ook bewustmaken wat er collectief en maatschappelijk op het spel staat. Het in stand houden van collectieve voorzieningen, het niet op achterstand laten zetten van groepen mensen in deze samenleving en het belang van een goede openbare dienstverlening maakt ook deel uit van het vakbondswerk. Dat is de actievoerende ambtenaren ook duidelijk.

In het vorige interview gaf je veel beperkingen in je dagelijkse functioneren aan. Hoe organiseer je dan als vakbondsbestuurder de collectieve discussie in de vakbeweging over die maatschappelijke betrokkenheid?

JB

Daar moet je veel voor doen, de agenda's daarvoor openzetten en prioriteiten stellen. Het gaat er om dat je zoveel mogelijk contact hebt met leden en niet-leden op de werkvloer. Cruciaal voor het collectieve debat is dat de leden zich herkennen in de koers van de vakbeweging en dat zij invloed kunnen hebben op die koers. Het besef moet er zijn dat we weer met elkaar van de vakbond een vakbeweging maken. Dat moet helpen de dynamiek erin terug te krijgen.

Leeft onder jouw achterban ook de wens tot veranderingen in de vakbond, voor een meer maatschappelijk betrokken vakbond, zoals ook besloten kan worden op het komende ABVAKABO-congres in mei?

JB

Het gaat er om dat leden weer meer het gevoel krijgen dat de bond van hen is. Het congres leeft vooral onder ambtenaren die actief zijn binnen de vakbondsdemocratie. Leden willen dat de bond weer smoel krijgt en ergens voor staat. Als dat te vertalen is naar het congres is dat alleen maar winst. De lastige onderwerpen van de afgelopen tijd maakten de spanning duidelijk die er is tussen de opvattingen van de leden en wat uiteindelijk uit de onderhandeling en de interne besluitvormingsprocessen naar voren komt. Daar kan je wat mee op het congres, daarom leeft het congres op dit moment meer dan vier jaar terug. Maar dan moet dat wel tot een koerswijziging leiden die ook echt uitgevoerd wordt. Vooral moeten discussies die nu met name gezicht krijgen in de contacten tussen Jongerius, Donner en Wientjes naar lokaal niveau gehaald worden. De discussie, waaronder die over de AOW en de pensioenen, moet breder gevoerd worden.

Naar aanleiding van het vertrek van FNV-bestuurder Wilna Wind schreef het Financieële Dagblad dat nu 'verharding van de FNV dreigt'. Hoe zie jij dat?

JB

De vraag is nu of dat voor de Federatieraad op zich geldt, of voor de koers zoals gedragen door de leden. Dat laatste daar gaat het om. Voornamelijk binnen de drie grootste bonden van de FNV: Bondgenoten, ABVAKABO en Bouw, woedt de discussie of we onze eisen hard genoeg maken. Is het nog tijd om te polderen of moeten we ons anders gaan opstellen? Gezien de standpunten die naar buiten gebracht worden vanuit de Federatieraad rond het thema van de pensioenen moet ik nog zien of het vertrek van Wilna Wind tot die verharding leidt.

Wat is de komende tijd de belangrijkste taak van FNVvechtvoorjerecht?

JB

Informatie, bewustwording en mobilisering. Het belangrijkste doel van FNVvechtvoorjerecht is het stimuleren van het bewustwordingsproces onder leden en collega's door goede informatie over wat er echt aan de hand is. Er komt ontzettend veel op ons allemaal af. De juiste informatie geven is van groot belang. Het gaat hoe dan ook om de positie van de vakbeweging die erg onder druk wordt gezet. Knokken voor een goede vakbeweging is meer dan ooit ook knokken voor het behoud van de vakbeweging!

(*) Uitwerking interview: Maarten Muis.