Maarten Muis
Enige tientallen jaren geleden heeft er een ideologisch omslagpunt plaatsgevonden. Rechtse ideologen hebben toen een groot deel van de Nederlandse bevolking een neoliberale maatschappij-opvatting weten aan te praten. Er is al jaren sprake van het propageren in de media van de ultieme omslag van de arbeidsmarkt. Het is nu heel 'vies' om een uitkering te hebben, terwijl de illegale immigrante die de shit opruimt na de feestjes van de elite mag rekenen op een applaus voor haar 'zelfredzaamheid'.
Terwijl de cao-banen in de voormalige publieke sector werden omgezet in 'flexibele' baantjes, schreven en spraken de hippe mannen en de modieuze vrouwen in de media over de 'kansen' die deze verandering ons allemaal bracht. De buschauffeurs verloren hun rechten als ambtenaar en, hoe vreemd, tegelijkertijd ook het plezier in hun werk; de postbodes werden jarenlang gedemotiveerd om uiteindelijk murw gebeukt, zich verzettend zover het kan, te laten 'ombouwen' tot goedkope postbezorgers (of de laan uit worden gestuurd); in de zorg is kostenbeheersing de nieuwe dwangbuis, die zoveel stress oplevert dat veel hulpverleners zelf zorgvragers worden; kortom: de publieke zaak werd geprivatiseerd. De gesel van de winstmaximalisatie moest overal gevoeld worden.
In de beginjaren van de privatisering werd het publiek steeds voorgehouden dat de dienstverlening zou verbeteren en dat de prijs zou dalen. Deze argumenten zijn door teveel aan bewijzen van het tegendeel onhoudbaar gebleken. De kaalslag in het publieke domein wreekt zich nu. Maar wat blijft is het steeds maar herhalen van de opvatting dat het bevrijden van het kapitaal van de boeien van de publieke eigendom 'iedereen' kansen biedt. En zo tegelijkertijd ook de mensen zal verlossen van die 'beknellende' uitkeringen.
In de laatste uitgave van Platform A, het blad voor het ABVAKABO-lid, kreeg de neoliberale feministe Heleen Mees weer eens een podium om die boodschap uit te dragen. En ja hoor, we kregen weer te lezen hoe grandioos 'dynamisch' New York is, en dat daar migranten niet door de 'zekerheid' van een uitkering worden 'gehinderd'. Elke tegenslag is een uitdaging, elk ontslag een zegen, en als je dan even zonder werk bent, doe als Heleen en bel even met voormalig minister Jo Ritzen, nu werkzaam bij de Wereldbank in Washington, om hem te vragen of hij niet in 'zijn' netwerk een 'kans' voor je ziet.
Wat een onsmakelijke egotripperij krijgen we als vakbondsleden toch over ons uitgestort door de redactie van Platform A die helemaal van haar achterban is vervreemd. Hoelang laten we nog toe dat 'ons' vakbondsblad wordt misbruikt door lieden die losstaan van de zorgen en vraagstukken van de leden van de ABVAKABO? Is het schaamteloos etaleren van een kleinburgerlijke levensstijl in de films, de soaps, de series en op elke reclamefoto die we zien, niet voldoende hersenspoeling? Hoeveel procent van de Nederlandse werkende klasse herkent zich nu werkelijk in het door de burgerlijke media getoonde beeld? Hoe sterk kunnen we ons vereenzelvigen met Heleen Mees? Of zijn dit soort verhalen echt alleen maar bedoeld als droombeelden?
De burgerlijke media is de wensspiegel uit het kapitalistische sprookje. We zien onszelf allemaal graag ook in zo'n huis wonen, zo'n vakantie houden en dat we ons vooral niet bezig hoeven te houden met 'triviale' zaken, zoals waar in hemelsnaam het geld voor die levensstijl vandaan moet komen, dat de publieke dienstverlening steeds minder functioneert en duurder wordt, dat er steeds minder onderlinge solidariteit bestaat. Als we de opiniestukken in veel kranten mogen geloven vertrekken we allemaal vanuit dezelfde startpositie als de 'geluksprinses' zoals Heleen Mees, die op precies het goede moment in het juiste netwerk terechtkomt, en dan opeens over een 'scherpe mening' blijkt te beschikken die ze breed mag uitdragen.
Ik kan het niet helpen, maar als ik Heleen Mees hoor praten of iets van haar lees vraag ik me af of zij haar eigen huis schoonmaakt. Of heeft zij ook zo'n illegale immigrante 'in dienst' die bij haar de 'kans' krijgt om 'wat' van het leven te maken? Is de arbeidsmarkt die zij voorstelt er niet juist een die haar het beste garandeert dat zij er met haar 'opinie-werk' een fijne kleinburgerlijke levensstijl op kan blijven nahouden tegen zo laag mogelijke kosten?
Zie ik het verkeerd als ik stel dat de belangen van de meerderheid van de Nederlandse bevolking tegengesteld zijn aan die welke Heleen Mees verdedigt? Het vechten voor de publieke zaak, voor het terugdraaien van de privatisering, voor goede cao's en voor rechtvaardige uitkeringen waarop teruggevallen kan worden als het ergens misgaat in iemands individuele leven - meestal door maatschappelijke oorzaken - dat is wat Nederland tot een samenleving met kansen voor iedereen maakt. Individuele ontplooiing is geen marktmechanisme, maar een verantwoordelijkheid van het hele maatschappelijke systeem.
Hoeveel mensen willen nog een kleinburgerlijke levensstijl als dat betekent dat de mensen die het niet redden de goot worden ingetrapt, zoals in het 'dynamische' New York? Die keuze heeft de Cubaanse bevolking voor ogen als zij vecht voor het socialisme.
Bewustzijn is lang en grondig te manipuleren, maar uiteindelijk wint de werkelijkheid het van de mooie praatjes en de gelikte beelden. Mooidoenerij die steeds cynischer wordt naarmate de kapitalistische crisis meer slachtoffers maakt. Hoe harder de strijd aan de onderkant van de arbeidsmarkt, hoe voordeliger de levensstijl van de elite.
Ja, Heleen, dan krijgen we ook waterschenkers in de Nederlandse restaurants, genoeg nagelstylistes, goedkope nanny's en schoenpoetsers bij de ingang van elk vergadercentrum, zoals in jouw geliefde New York. Maar deze kapitalistische 'omslag' kan nog op verrassend veel weerstand stoten. Dan kan de elite klagen, zoals het neoliberale weekblad The Economist ook zo vaak doet, over die 'remmende socialistische mentaliteit' van de Europeanen. Terwijl dat niets anders is dan goed begrepen eigenbelang. Wellicht kan deze boodschap ook door de redactie van Platform A ter harte worden genomen.