Verzet tegen Europese grondwet neemt toe

De CGT was massaal aanwezig op de Europese betoging van 19 maart in Brussel. De Franse vakbond uitte er zijn verzet tegen de Europese grondwet. (Foto Solidair, Sam)

Alice Bernard, Herwig Lerouge & Marco van Hees

In Frankrijk is de campagne voor een 'Nee' tegen de Europese Grondwet volop aan de gang. Hoe dichter bij 29 mei, de datum van het referendum, hoe meer het 'Nee' veld wint. Het breidt zich zelfs uit tot de andere landen van de Europese Unie. Indien de Fransen de grondwet verwerpen, zal de radeloze Nederlandse regering wellicht besluiten het referendum van 1 juni te annuleren, zegt het persagentschap ANP. Maar ook in Nederland is de stemming niet positief, ondanks de kamermeerderheid voor de grondwet. Maar de Tweede Kamer is allang geen volksvertegenwoordiging meer. In tegenstelling tot België en Frankrijk zwijgt ook de Nederlandse vakbeweging in alle talen.

Eén van de leidende krachten van de campagne is de vakbond CGT (Confédération Générale du Travail, 700.000 leden), die iedereen steunt die zich verzet tegen de opbouw van een kapitalistisch Europa.

Hoe is de CGT ertoe gekomen de Europese Grondwet te verwerpen?

"Wij betogen vooral tegen de Europese Grondwet die werd opgesteld om de winst van de multinationals tegen ons te versterken", verklaarden vakbondsactivisten van de CGT aan Solidair tijdens de Euromanifestatie van 19 maart in Brussel. Hun eensgezindheid is indrukwekkend, sinds de CGT op 3 februari zijn standpunt heeft vastgelegd. Nochtans wilde de leiding van de CGT aanvankelijk geen oproep lanceren... Wat is er gebeurd?

De CGT discussieert al geruime tijd over de Europese constructie en de gevolgen ervan op het leven van de werknemers. Sinds de toetreding van de CGT tot het Europees Vakverbond (EVV) vreesden veel vakbondsactivisten dat de bond zijn linkse standpunten zou opgeven, omdat het EVV sinds juni 2004 oproept om het ontwerp van Europese Grondwet te steunen en ook een aantal CGT-leiders zich achter een "Ja" tegen de grondwet scharen. Twee hooggeplaatste EVV-leiders, J. Decaillon en Daniel Retureau publiceerden zelfs een vrije tribune in Le Monde (1) dat het ontwerp van Europese Grondwet voor zijn "progressieve" inhoud de hemel in prijst. Jean-Christophe Le Duigou en Francine Blanche, leden van de allerhoogste leiding van de CGT, zijn lid van een comité voor een 'Ja'.

Het Federale Bureau volgt een tactiek die in naam van "de nodige tijd om de grondwet te lezen" voorlopig geen standpunt wil innemen, maar intussen het belang ervan benadrukt en haar beschrijft als "een vooruitgang in vergelijking met de vorige Europese Verdragen".

Eind zomer 2004 breekt de discussie los. Onder meer omdat de vakbondsactivisten en hun achterban actie voeren tegen de antisociale plannen van de Franse regering. Voor velen is het verband met de Europese Unie duidelijk: door de Europese richtlijn over de arbeidsduur wil premier Raffarin de 35-urige werkweek veranderen en de arbeidsduur verlengen. Dat geldt ook voor privatiseringen.

De beroeps- en regionale afdelingen voeren overleg en nemen een standpunt in (lees het voorbeeld van de CGT-PTT van de Val de Marne, in de Parijse voorstad). Tegelijkertijd worden veel comités bestaande uit vakbondsactivisten opgericht om een 'Nee' te adviseren.

Begin februari is het NEE!

De vergadering van het Nationaal Confederaal Comité (CCN) van 2 en 3 februari verloopt bijzonder woelig. De CGT-leiding, bij monde van zijn secretaris-generaal Bernard Thibault, blijft verdedigen om geen standpunt in te nemen: "Wij hebben gepleit voor de organisatie van een referendum in ons land en voor de mogelijkheid om iedereen de kans te geven zijn gedachten te uiten en zijn stem vrij te gebruiken. In dit geval en rekening houdend met de aard van de gestelde vraag, eis ik dat deze vrijheid ook geldt binnen de CGT. Er zal niet een vakbondsstem zijn maar stemmen van burgers, ongeacht of ze lid zijn van de CGT."

Maar de deelnemers aan de CCN hebben daar geen oren naar. Le Monde (2) verklaart bijvoorbeeld dat de secretaris-generaal van de federatie van de Bouches du Rhône (Marseille) een mandaat krijgt om een 'Nee' te verdedigen. Ook de secretaris-generaal van de spoorwegbond baseert zich op 160 verslagen van vakbondsvergaderingen om de grondwet te verwerpen. De leiding wordt in de minderheid gesteld en het officiële standpunt van de vergadering is duidelijk: "De discussies met de activisten hebben het bevestigd, de CGT spreekt zich uit tegen de huidige Europese constructie die wordt gekenmerkt door de onderwerping van de sociale rechten aan de logica van de winstgevendheid en de concurrentie waarvan de krachtlijnen zijn opgenomen in de Europese Grondwet. Het Nationaal Confederaal Comité is voorstander van het verwerpen van dat grondwettelijk verdrag." Twee dagen later werd het 'Nee' tegen de Europese Grondwet massaal uitgebazuind op de betogingen voor het behoud van de 35-urige werkweek, ook al maakte dat geen deel uit van het eisenprogramma.

1. Le Monde, 16/11/04, 2. Le Monde, 29/03/04

DE CGT-PTT van Val de Marne

De werknemers van de PTT aangesloten bij de CGT in de Val de Marne (voorstad van Parijs), hebben zich op 23 november 2004 bij handopsteking uitgesproken tegen de Europese Grondwet. Uittreksels uit de notulen van hun vergadering: "Uit de discussies blijkt dat het ontwerp wordt beschouwd als een middel om bepalingen van de vorige verdragen, die negatief zijn voor de werknemers, te versterken. Het centrale principe van een open markteconomie waarin 'de concurrentie vrij en onvervalst is' staat haaks op elke sociale vooruitgang. Het ontwerp kan zelfs dienen als basis voor een aanval op een strijdbare vakbeweging en die terug te dringen tot een rol als sociale begeleider. Eenderde van de tekst is in feite een handboek voor de concurrentie. De enkele beschouwingen over sociale maatregelen gaan niet verder dan kringredeneringen en vrome wensen, als hun formulering al niet echt ronduit gevaarlijk en dubbelzinnig is zoals 'het recht om te werken'."

"Een wijziging die tegemoetkomt aan kapitalistische belangen kan met een gewone meerderheid, maar een wijziging in het belang van de werknemers vereist een unanimiteit van de Raad van ministers! Het 'non-discriminatiebeginsel' is een mes dat aan twee kanten snijdt, denk maar aan de herinvoering van nachtarbeid voor vrouwen. Het kan worden gebruikt om verworvenheden van de werknemers op de helling te zetten door ze voor te stellen als een bevoordeling ten opzichte van andere werknemers. De verplichtingen inzake de uitgaven voor defensie krijgen een centrale plaats terwijl de sociale programma's genegeerd worden". Bron: http://perso.ziggo.nl/echanges

Europa rekent op Frankrijk

Zes opiniepeilingen op een rij zeggen dat ruim de helft van de Fransen op29 mei waarschijnlijk 'Nee' stemmen tegen de Europese Grondwet. De afwijzing heeft duidelijk diepe wortels en zorgt dan ook voor paniek bij regering en ondernemers. De jongste opiniepeiling, die werd georganiseerd door CSA-France Info-Le Parisien (1) toont dat 53 procent van de Fransen van plan is 'Nee' te stemmen tegen de Europese Grondwet, tegenover 47 procent 'Ja-stemmers'. De dreigende afwijzing in Frankrijk zorgde voor paniek en voor een amendering van de Bolkestein-richtlijn. Die wil diensten (scholen, gezondheidszorg, openbaar vervoer,) elkaar onderling laten beconcurreren en maakt het mogelijk om mensen in andere landen van de Europese Unie te laten werken tegen de sociale voorwaarden van het land van oorsprong. Een 'Nee' zou deze liberale politiek duidelijk een belangrijk halt kunnen toeroepen. Om de opbouw van een antisociaal, antidemocratisch en militaristisch Europa echt een halt toe te roepen is een echt 'Nee' tegen de grondwet nodig.

De Franse afwijzing komt niet uit de lucht gevallen. Sinds begin dit jaar verzetten grote sociale bewegingen zich tegen de antisociale politiek van zowel rechts als de socialisten, een politiek die wordt geïnspireerd door de Europese richtlijnen. Frankrijk kent een stijgende werkloosheid: 10 procent werklozen, 3,5 miljoen personen leven van een uitkering. De privatiseringen gaan door, postkantoren sluiten, een deel van het kapitaal van de Electricité de France wordt verkocht. De sociale verworvenheden verkeren in een vrije val: de 35-urige werkweek wordt in de prullenmand gegooid en de toegestane overuren werden verdubbeld (260 uur per jaar), terwijl de winsten van de grote multinationals stijgen: Arcelor strijkt 2,5 miljard euro op, TotalFinaElf 10 miljard euro (+23 %).

Een meerderheid van de Fransen heeft begrepen dat de grondwet de politiek ondersteunt die zij zo verafschuwen.

Een Frans 'Nee' zou historisch zijn. Het zou de ondernemers en de regeringen, die dachten dat ze dit ontwerp konden doordrukken, in grote problemen brengen. Het zou vooral het debat, welk Europa de werknemers willen en de manier waarop dit moet worden bereikt, opnieuw openen.

De campagne voor een 'Nee' in Frankrijk verdient een duwtje in de rug. Zoals Carmelo Campione, lid van de CGT d'Halluin (Noorden) zei tijdens de Europese betoging van 19 maart in Brussel: "Hoe beter de werknemers de tekst van deze grondwet kennen, hoe minder ze die aanvaarden. Zo gebeurt dat in Frankrijk en ik zie niet in waarom dat elders anders zou zijn. Als de mensen in elk land van de Unie de kans krijgen de tekst echt te bestuderen, zullen we vermoedelijk nog veel verassingen krijgen en zal bij de ondernemers het koude zweet uitbreken." (2)

Daarom is het 'Ja' van de PvdA (en GroenLinks, maar die partij stelt minder voor) zo te betreuren. Voor de PvdA is het debat in Nederland al voorbij. Samen met de andere Europese socialistische partijen wil ze meewerken aan de campagne van de Franse PS voor een 'Ja' en aan een conferentie in Parijs met het motto 'Europa rekent op Frankrijk'. Door de houding van de Nederlandse vakcentrales komt er onvoldoende verzet tegen deze opvatting. Het referendum over de Europese Grondwet laat de gemiddelde Nederlander voorlopig nog onverschillig (3). Maar liefst 66 procent van de begin april ondervraagde kiesgerechtigden gaf aan op 1 juni niet te gaan stemmen (bureau Interview-NSS). Tijdens het televisieprogramma NOVA werd duidelijk dat van de 34 procent die wél naar de stembus wil ongeveer 11 procent voor zou gaan stemmen, 8 procent tegen en 15 procent het nog niet weet. Maar weinig Nederlanders weten wat de Europese Grondwet inhoudt. Van de ondervraagden gaf slechts 18 procent aan redelijk tot goed op de hoogte te zijn van de inhoud van het verdrag. De helft zei er weinig of niets van af te weten. Dat ishet gevolg van de achterkamertjesbesluiten in de PvdA en de vakbondstoppen. Maar in andere landen liggen de kaarten anders, zoals onder meer in België. De werknemers daar stellen de houding van de sociaal-democraten niet op prijs. In België hebben vakbondscentrales en afdelingen van de ACOD en de BBTK van Brussel en de ABVV-afdeling van Luik-Hoei-Borgworm zich al tegen de grondwet uitgesproken. Die strijd zal nog uitbreiden: veel meer centrales en vakbondsdelegaties, verenigingen en NGO's moeten zich officieel uitspreken voor een 'Nee' tegen de Europese Grondwet. In Nederland wordt de strijd tegen de grondwet nog onvoldoende door de arbeidersklasse gedragen, dit zou echter wel moeten. Het debat in Frankrijk kan deze strijd alleen maar meer gewicht geven. Dat zou de beste steun zijn aan een mogelijk Frans 'Nee'. Het Europa van de werknemers rekent dus op Frankrijk en de Franse werknemers op hun Europese collega's om 'Nee' te zeggen tegen deze grondwet.

Opiniepeiling CSA-France Info-Le Parisien, 2/4/2005
L'Humanité 21/03/05
HC, 2-4-2005.

Nederlandse passages: Wil van der Klift.

"De Europese Grondwet, sociale achteruitgang in marmer gebeiteld"

Guy Biamont, nationaal ACOD (Belgische CNV)-voorzitter: "De Europese Grondwet, sociale achteruitgang in marmer gebeiteld"

Het nationaal ACOD-congres zegt ondubbelzinnig 'Nee' tegen het ontwerp van Europese Grondwet. De voorzitter legt uit.

U bent wel heel kritisch...

Guy Biamont: De Waalse ACOD heeft zich in juni 2004 al heel duidelijk tegen die grondwet uitgesproken. En ook de afdelingen Brussel en Vlaanderen hebben op het federaal congres van 23 maart even duidelijk stelling genomen. De ACOD is daarmee de eerste nationale centrale die zich resoluut inzet om op te roepen voor een 'Nee' tegen de grondwet.

Wat is uw bezwaar tegen de grondwet?

Guy Biamont: Globaal krijgt deze grondwet een nul, want ze is sociale achteruitgang in marmer gebeiteld. Ze wijdt een heel hoofdstuk aan de triomferende markteconomie en legt de vrije onderneming geen strobreed in de weg... Zo'n ding kunnen we onmogelijk onderschrijven.

Ze rept met geen woord over de broederschap van de volken of over de sociale vooruitgang, verwijst op geen enkele manier naar de vrijzinnigheid, maar wel, en liefst twintig keer, naar de banken. Ze moedigt de lidstaten wel aan om hun militaire budgetten te verhogen en onderwerpt het defensiebeleid aan de NAVO. Je kunt je ook afvragen: waarom zouden we voor de grondwet stemmen? Ik zie geen enkele reden. Behalve het gevaar dat ze ons zullen verwijten dat we Europa neerhalen. Nice (het Verdrag dat van kracht blijft als de grondwet er niet doorkomt, nvdr) zint ons al evenmin. Maar als we de grondwet aanvaarden kunnen we haar, wegens de strakke reglementering die amendementen moeten doorlopen, niet meer amenderen behalve in ultraliberale zin. Op sociaal vlak is een wijziging alleen maar mogelijk bij unanimiteit. Maar hoe wil je alle afgevaardigden van Malta tot Oostenrijk erachter krijgen?

Welke houding neemt het ABVV (Belgische FNV) aan?

Guy Biamont: De andere centrales zijn nog aan het aftasten. Echt rampzalig is het standpunt van het Europees Vakverbond (EVV). Het scheelde niet veelof die had opgeroepen om op 19 maart in Brussel voor de grondwet te betogen. Gelukkig heeft het ABVV daar een stokje voor kunnen steken. Het EVV werkte als een lobbyist.

Bron: Solidair, 13-04-2005