Lissabon-agenda 2000 is dood, leve de Lissabon-agenda

Illusies overboord, over op onversneden neoliberale afbraak


Neoliberale plannen van Barroso alleen te stoppen door ...

klassenstrijd, zoals in de Rotterdamse haven door 'De Maat is Vol'. 

Wil van der Klift

De EU-commissie heeft de oude Lissabon-agenda, opgesteld in een periode van economische groei, overboord gekieperd en schakelt nu over op een aanpak langs de lijnen van de neoliberale ideeën van groei zonder veel aandacht voor milieu en sociale zekerheid. Economische groei en verplichte werkgelegenheid staan al langer centraal in het Brusselse denken. Sociaal beleid en milieu, waarvan wordt beweerd dat het de twee andere pijlers van Europa zijn, verdwijnen uit beeld. In het Europa van de ondernemers wordt daar alleen over gepraat, maar de daden zijn op concurrentie en winstmaximalisatie gericht. Alleen verzet van onderop kan de aanval stoppen.

De vakbonden, die zich in 2000 aan de Lissabon-agenda verbonden, beginnen zenuwachtig te worden. Hun verwachtingen komen niet uit en zij dreigen de verliezers te worden. Plotseling spreekt men van de 'neoliberale agenda' en zoekt men naar wegen om het tij nog te keren. Hun breekijzer is de Bolkestein-richtlijn, waarvan inmiddels vaststaat dat die niet ongeschonden wordt aangenomen. De Europese Vakbonds Federatie (ETUC), waar FNV, CNV en MHP bij aangesloten zijn, zegt het zo: "De sociale dimensie van de Lissabon-strategie is ver te zoeken".

Neoliberaal beleid stoppen

Op 9 februari jl. kregen de sociale agenda en de strijd tegen de klimaatsverandering weer verbale aandacht, nadat eerdere uitlatingen van de Europese Commissie op weerstand van vakbeweging en linkse partijen was gestuit. Volgens de Tsjech Vladimir Spidla, als commissaris belast met Sociaal Beleid, zal de sociale agenda gaan over werkgelegenheid en bestrijding van armoede. De werkgelegenheidsaanpak kennen we al, lonen lager en verplicht aan het werk. Structureel werk wordt in sneltreinvaart afgebroken. Daarvoor in de plaats komen allerlei vormen van flexibel en parttime-uitzendwerk. Terwijl de winsten van de grote multinationale bedrijven de pan uitrijzen, spreekt men van armoedebeleid in een van de rijkste delen van de wereld.

Aan de ene kant steeds maar groeiende topinkomens en verspilling van enorme bedragen door de geldwolven, aan de andere kant gaarkeukens en levensmiddelenmanden voor de slachtoffers van hun hebzucht. Dat is kapitalisme. De Europese werkgevers gaven alvast een duidelijke waarschuwing af: "Wij zullen geen enkel voorstel van de nieuwe sociale agenda accepteren dat de doelstelling groei en werkgelegenheid ondermijnt." Er valt veel minder te verdelen dan in 2000 toen het project werd opgetuigd met fraaie voornemens. De ondernemers laten steeds meer hun ware gezicht zien.

De concrete plannen om het sociaal beleid te bevorderen moeten overigens vooral uit de lidstaten van de EU komen, zoals trouwens de lidstaten in de nieuwe Lissabon-strategie een veel grotere rol moeten gaan spelen dan bij de start van het 'project' in 2000. Hervormingen moeten vooral van onderop komen, minder 'Brussel' en meer de EU-landen zelf. Brussel gaat zich meer bezighouden met het coördineren en faciliteren van plannen die van de lidstaten komen. Het 'echte' werk zal in de 25 lidstaten verricht moeten worden. De rol van de grote lidstaten wordt belangrijker. Frankrijk en Duitsland zullen de toon zetten. Ook het rapport van Wim Kok wees al in die richting.

De uitdagende doelstelling om van Europa in het jaar 2010 de meest concurrerende economie ter wereld te maken raakte door de jaren heen alleen maarverder uit het zicht. Die doelstelling kan eigenlijk alleen nog maar worden bereikt door het sociale niveau lager te maken dan in de VS en de Aziatische landen. Daarom probeert men het nu opnieuw maar anders, waarbij het 2010-doel losgelaten wordt en een harde neoliberale aanpak de toon zal gaan zetten. De politieke elite hoopt, op grond van de verslechterde economische omstandigheden, op een "grotere politieke bereidheid" tot hervormingen in de EU-landen zelf. Dat wordt nog interessant. Van de vakbondstoppen kun je dat wel verwachten, maar in veel landen in Europa komt de bevolking steeds massaler in verzet. Wie is in Nederland het Museumplein op 2 oktober 2004 al vergeten?

Verzet aan de basis beslissend

De neoliberale beleidsmakers die eigenlijk alleen aandacht hebben voor hun eigen economische groei en de belangen van het bedrijfsleven en het liefste sociaal beleid en milieu terzijde schuiven, moeten terdege rekening houden met dit groeiende volksverzet, dat ook niet met reclamecampagnes en mooie woorden zal verdwijnen. De rijkere EU-lidstaten kennen inmiddels de prijs van het streven naar versnelde economische groei: snijden in de verzorgingsstaat blijkt een politiek riskante bezigheid die door het massale verzet van onderop maar mondjesmaat kan worden doorgevoerd. Bovendien zullen in een reeks van landen de komende maanden referenda plaatsvinden over de Europese grondwet. Een zekere voorzichtigheid is geboden, daarom probeert men de zaak nog niet op de spits te drijven. De Commissie lijkt eropuit te zijn om voorlopig nog iedereen te vriend houden. Maar het liberaal-getinte EU-bestuur en het overgrote deel van de Europese regeringen zullen elke gelegenheid aangrijpen om door te stoten en hun afbraakagenda afwerken. Het wachten is op de juiste politieke momenten.

Ondernemers en hun marionetten in de verschillende regeringen in de EU-landen streven een ondernemersvriendelijk klimaat na in een stabiele macro-economische omgeving. Uit de Commissie komen overigens steeds meer signalen over de moeizame samenwerking tussen de meest betrokken commissarissen. Net zo verschillend als de belangen van de verschillende groepen ondernemers zijn de opvattingen van de commissieleden die bovendien nog lijnen hebben naar de landen waar ze vandaan komen.

Neem deel aan de demonstratie op 19 maart in Brussel

Genoeg redenen dus voor een krachtig tegengeluid vanuit de vakbeweging. Als er een gecoördineerde aanval op de sociale verworvenheden van de bevolking in Europa echt, zoals gepland, op gang komt, is het te laat en zullen de gevolgen voor de bevolking, maar ook voor de vakbeweging zelf rampzalig zijn. Nu de onderlinge verschillen nog groot zijn en de politieke angst voor verzet levensgroot aanwezig is, is het het moment om terug te pakken wat vanaf 2000 is weggegeven, voor het te laat is. De demonstratie in Brussel op 19 maart moet dát signaal afgeven. Het gaat om veel meer dan alleen de Bolkestein-richtlijn. Het gaat om een halt toeroepen aan de neoliberale plannen, het gaat om het behoud van wat er over is van de Europese verzorgingsstaten. Daarom start nu massaal met de mobilisatie voor zaterdag 19 maart. Waar blijft de oproep van de ABVAKABO, mijn bond???