Werkloosheidsbarometer

Door Wil van der Klift

Soms hoor je mensen zeggen dat communisten doemdenkers zijn. Ze komen altijd alleen maar met slecht nieuws. Daarom beginnen we deze keer met een positief verhaal. Volgens IMF-directeur Horst Köhler, in het Financieele Dagblad van 18 april, zal de Amerikaanse economie sterk opleven. Het IMF raamt de Amerikaanse groei dit jaar op 2,3 procent en voor 2003 zelfs op 3,4 procent. Dat zijn goede tekenen, daar zit de hele wereld op te wachten, want alleen de Amerikaanse economie kan de andere economische blokken uit de wereldcrisis trekken.

We hebben dus het ergste achter de rug, het kapitalisme is zich, zoals gewoonlijk weer aan het herstellen en de communistische scherpslijpers hadden weer eens geen gelijk. Of toch niet...? In hetzelfde nummer van het genoemde dagblad staat op een andere bladzijde dat "al voordat Fed-voorzitterr Alan Greenspan het Amerikaanse Congres toesprak, de Amerikaanse munt onder druk lag ten opzichte van de euro en yen. Waardoor? Het handelstekort van de VS steeg in februari fors (naar $31,5 miljard). Er wordt dus veel meer ingevoerd dan uitgevoerd, leuk voor de exporteurs elders, maar niet voor de Amerikaanse economie. Daarom was de Fed-voorzitter ook een stuk pessimistischer, of misschien realistischer, dan de IMF-topman. Greenspan vindt dat het herstel van de economie nog steeds onzeker is.

Wat moet je als communist, als dit soort 'deskundigen' het onderling al niet eens zijn? Het enige is om toch te proberen de realiteit te achterhalen. Die staat niet in de opiniërende delen van de burgerlijke media. Die delen hebben altijd een politieke lading. Opinieberichten zijn sterk gekleurd. In tijden van recessie altijd te optimistisch, want de burger moet wel blijven kopen. In tijden van economische groei te pessimistisch: de bomen groeien niet tot in de hemel en de lonen kunnen dus niet stijgen, wordt er dan geroepen. De schets is wat kort door de bocht, maar let maar eens op. Daarom kijken communisten graag naar de kleine lettertjes en baseren ze zich als het even kan op de feiten en niet op de verhalen. Dat proberen we ook met deze rubriek.

En als we de afbraak van de werkgelegenheid als maat nemen voor het economische succes, en waarom zouden we dat niet doen, want het raakt de (werkende) bevolking direct en hard, dan blijkt dat de wereld nog steeds middenin een moeilijk te overwinnen crisis verkeert. Er is nog een andere reden om de werkloosheid centraal te stellen. We schreven al eerder dat er moeilijk een helder beeld te schetsen valt van de groei en afbraak van banen, om verschillende redenen. Eén daarvan is het feit dat er tegelijkertijd met het afstoten van (verouderde) banen, weer nieuwe (ook industriële) banen worden geschapen. Maar per saldo zal de technologische vernieuwing steeds meer banen overbodig maken, die niet zullen worden gecompenseerd met evenwaardige maatschappelijke functies. De ondernemers, ook dat schreven we al eerder, hebben dankbaar gebruik gemaakt van het tumult van 11 september om hun geplande saneringen in versnelde en omvangrijkere mate door te voeren. Een cynisch voorbeeld van hun denken stond in het blad 'Financiën en Beurs' van afgelopen januari. Onder de kop: "Recessie: goed voor de economie en de beurzen!", werd daar beweerd dat "in tijden van neergang er altijd mensen zijn die nieuwe bedrijven beginnen." Wat blijkt? Van de vijfduizend in 1996 ontslagen Fokker-medewerkers hebben er drie nieuwe bedrijven opgericht die bij elkaar aan 100 medewerkers werk verschaffen (Er stond heus een uitroepteken achter). Wat gebeurde er met de rest van de 5.000 werknemers? Het kapitalisme heeft geen adequate antwoorden op deze uitstoot van werkgelegenheid. Je kunt immers niet eindeloos Melkert-banen aanbieden. Dat willen we in deze rubriek concreet laten zien.

Sommigen beweren dat communisten altijd blij zijn als het economisch minder gaat, want dat zou bewijzen dat ze gelijk hebben. Alsof het bij communisten zou gaan om het eigen gelijk. Ook dat fabeltje deugt niet. Wij houden helemaal niet van crisissen, daarom zijn we juist verklaarde voorstanders van een planeconomie. Wij willen crisissen juist zoveel mogelijk uitsluiten, maar wijzen steeds op het feit dat dat onder kapitalistische verhoudingen niet gaat. Het zijn kortom niet onze crisissen waarover we, zonder enig leedvermaak schrijven, maar kapitalistische. Wij beweren met recht dat die crisissen door het systeem zelf worden veroorzaakt en daarom ook niet kunnen worden vermeden, hooguit wat kunnen worden getemperd. Overigens betekent temperen voor de bevolking van westerse (industrie)landen, verhoogde uitbuiting in de rest van de wereld. Maar hoe dan ook crisis betekent altijd meer leed en ellende voor het proletariaat overal op de wereld. Nee, communisten zijn niet blij met crisissen, maar we zullen wel blijven aantonen dat het huidige systeem de oorzaak is van de ene na de andere crisis. We zullen ook aantonen dat die crisissen zich verdiepen. Natuurlijk hopen we en verwachten we dat er op den duur, doordat velen gaan zien dat het nog niet zo onrealistisch was wat die communisten zeiden, steeds meer mensen met ons willen samenwerken om dat kapitalisme te laten verdwijnen.

Daarom gaan we gewoon door met de werkloosheidsbarometer en zullen we blijven proberen om de kapitalistische fabeltjes en illusies door te prikken en de werkelijkheid boven water te krijgen. De werknemers bij Shell kregen er ook even genoeg van. Daar was sinds 1976(!) niet meer gestaakt. Maar de bazen moeten het natuurlijk niet te gek maken. Bestuursvoorzitter J. van der Veer beloonde zichzelf vorig jaar met 923.000 euro, 12 procent meer dan het jaar ervoor (824.000 euro) en verhoogde bovendien zijn prestatiebeloning van 398.000 naar 619.000 euro. Zijn werknemers wil hij afschepen met 3 procent, terwijl de vakbeweging inzet op 4 procent. Maar wat wil je, de Shell-bazen hebben veel geld nodig voor nieuwe winstgevende investeringen, alleen al zo'n 16 miljard dollar voor projecten in Rusland en 14 miljard dollar in China. Dat zijn aanzienlijke bedragen. Die moeten winsten vermeerderen en loonsverhogingen verlagen die juist. Dus hielden 400 werknemers een werkonderbreking, waarna de onderhandelingen snel weer werden hervat. Geld is er zat bij dit bedrijf, zo'n bescheiden looneis moet geen probleem zijn.

Het aantal vacatures in Nederland loopt sterk terug. Eind vorig jaar waren dat er 164.000, 40.000 minder dan een jaar eerder. In het vierde kwartaal ontstonden er 60.000 minder dan in dezelfde periode een jaar eerder. In het derde kwartaal van 2001 daalde het aantal vacatures voor het eerst in zeven jaar. De afname wordt vooral veroorzaakt door een sterke afname van het aantal nieuwe vacatures. De klad zit er dus goed in: banen worden massaal geschrapt en nieuwe vacatures ontstaan er steeds minder. Volgens het CBS steeg het aantal werklozen in het eerste kwartaal (gecorrigeerd voor seizoensinvloeden) met 11.000 in vergelijking met het laatste kwartaal van vorig jaar. Toch vindt het bureau dat het nog wat te vroeg is om te zeggen dat de werkloosheid stijgt.

De ondernemers trachten de winstgevendheid ook te vergroten door steedsmeer directe en indirecte aanvallen op de portemonnee en de openbare voorzieningen. Soms wordt dat via een omweg duidelijk. In Engeland werd het in maart plotseling zichtbaar. De werkloosheid was in die maand, gemiddeld genomen, fors gedaald, terwijl de salarisgroei nog nooit zo gering was geweest. De afbraak van de werkgelegenheid in de industrie neemt ook in Engeland drastisch af. In de drie maanden tot aan februari daalde het aantal banen in de verwerkende industrie met 4,2 procent. Het totale aantal banen in de industrie, de motor van de economische groei, daalde naar een historisch laagteniveau van 3,73 miljoen. De stijging van het gemiddelde inkomen, dus waarin ook de allerrijksten worden meegeteld, voor de gehele economie bedroeg in de drie maanden tot aan februari maar 1,9 procent. De laagste stijging sinds 1991, toen voor het eerst werd gemeten. Er moeten dus heel wat slecht betaalde baantjes in andere sectoren dan in de industrie bijgekomen zijn. In Nederland zullen tienduizenden ict'ers in 2002 te maken krijgen met reële loonsverlagingen, waar hun lonen vorig jaar nog zes procent stegen.

Een andere manier om de winsten veilig te stellen is om de prijzen van producten te verhogen. Ondanks alle verhalen over de gevaren van een loon-prijsspriraal, blijft de inflatie in Europa, en vooral in Nederland zeer hoog. In de Eurozone steeg de inflatie in maart licht. De gewenste daling naar 2 procent blijft voorlopig dus nog steken op 2,5 procent.

De Portugese bevolking staat voor grote problemen nu de nieuwe centrum-rechtse regering de aanval heeft geopend op de lonen en publieke uitgaven. Twintig overheidsinstellingen moeten hun deuren sluiten of worden verkocht.

De Zwitserse overheid heeft de groeiraming van 1,3 procent naar beneden bijgesteld tot 1 procent, omdat de verwachting is dat het economische herstel in de eurozone broos blijft. Zo'n signaal uit het financiële hart van Europa, niet meer dan één regel ergens middenin een artikel, zegt meer dan honderd mooie opgedirkte verhalen over economisch herstel elders. Volgens de voorzitter van de Duitse Vereniging voor Groot- en Buitenlandhandel (BGA) kan de buitenlandse handel van Duitsland zijn klassieke rol als groeimachine dit jaar niet meer waarmaken. Hij wees daarbij onder meer op het structurele probleem van het uitblijven van dynamische ontwikkelingen in de binnenlandse vraag. Met andere woorden de export stagneert mede vanwege stagnatie van de binnenlandse consumpties.

De economische stagnatie laat grote sporen na in de werkgelegenheidsgroei. Zelfs een flexibele sector als de uitzendmarkt blijft kampen met grote problemen. De omzetdaling van Adecco, de grootste uitzendorganisatie ter wereld, maakte in het eerste kwartaal een omzetdaling mee van 11 procent. Ongeveer net zoveel als de omzetdaling van het vierde kwartaal van 2001. In de VS was de omzetdaling met 14 procent nog groter, terwijl concurrent Manpower zelfs bijna een kwart minder moest melden.