Globalisering en armoede

"Armoedebestrijding klinkt als een antwoord op de kritiek op de neoliberale globalisering, maar is er in feite het sluitstuk van... In het verhaal van internationale instellingen als de VN, de Wereldbank, het IMF, de OESO en de G-7 zijn armoede en globalisering twee begrippen die in elkaars verlengde liggen."

De laatste vijftig jaar is het wereldinkomen vermenigvuldigd met zeven. Maar volgens statistieken van de Wereldbank over de armoede leven 2,8 miljard mensen van minder dan 2 dollar per dag. Daartegenover staan 7,2 miljoen mensen met een financieel vermogen van meer dan 1 miljoen dollar.

Armoedebestrijding is in de jaren '90 de nieuwe en hoogste prioriteit geworden in de discussies van internationale instellingen. Na de VN en de Wereldbank hebben ook het IMF, de OESO en de G-7 zich erbij aangesloten. Hoe kan dit verklaard worden? Is dit een overwinning van de voorstanders van een 'sociale ontwikkeling' die een eind maakt aan het dominante economische denken dat geleid heeft tot de grotere verschillen tussen rijkdom en armoede? Is dit een antwoord op de toenemende armoede in de wereld?

Met de opmars van de globalisering in de jaren '90 is armoedebestrijding de nieuwe en hoogste prioriteit geworden van alle internationale instellingen en ontwikkelingsorganisaties. Dit boek geeft een verrassende en vernieuwende kijk op het verband tussen beide fenomenen.

Net als de globalisering is armoede immers niet enkel een harde realiteit, maar tevens een ideologische constructie. Over de reële armoede in de wereld is overigens erg weinig bekend. Een gedetailleerde analyse van de nieuwe mondiale verhandeling over armoede toont aan dat de armoedebestrijding van de internationale instellingen geenszins bedoeld is als correctie op de sociale gevolgen van de globalisering, maar er juist een sluitstuk van is. De denkbeelden die over armoede en over de armen worden verspreid, beantwoorden precies aan de behoeften van het neoliberale beleid.

Aan de hand van talrijke citaten uit officiële documenten wordt aangetoond hoe het inkomen uit de armoededefinities wordt geweerd, hoe het thema van de armoede wordt gebruikt om de sociale zekerheid te delegitimeren, hoe arme vrouwen het ideaalbeeld van de hard werkende, zorgzame goede armen moeten uitdragen, en hoe het idee van ontwikkeling wordt uitgehold. De armoedebestrijding van de internationale instellingen is niet langer een kwestie van sociaal beleid en het sociaal beleid houdt op een exclusieve nationale bevoegdheid te zijn. Geen enkel aspect van het beleid van arme landen kan nog ontsnappen aan het alziend oog van de Wereldbank en van het IMF.

Armoedebestrijding is geen ontwikkeling en is niet gericht op het dichten van de kloof tussen arm en rijk. Armoedevermindering staat de toenemende ongelijkheid niet in de weg. Ze kan nooit volstaan om tot een stabiele, rechtvaardiger wereldorde te komen. Daarvoor moeten ook rijkdom en ongelijkheid op de agenda staan. In het verhaal van de internationale instellingen zijn armoede en globalisering twee begrippen die in elkaars ideologisch verlengde liggen.

Ondanks de vele kritiek op het naoorlogse ontwikkelingsproject is er geen enkele reden om het kind met het badwater weg te gooien. De derde wereld bestaat nog steeds en zijn eisen zijn grotendeels van de agenda verdwenen. Ontwikkeling kan een nieuwe inhoud krijgen, maar blijft meer dan ooit noodzakelijk als collectief project van economische modernisering en maatschappelijke emancipatie.

In dit boek worden de mythes rond de 'globalisering' en de 'vervrouwelijking' van de armoede doorgeprikt. Het is bedoeld voor iedereen die bereid is de nieuwe slogans kritisch te onderzoeken en na te denken over woorden en begrippen die vaak iets heel anders betekenen dan wat we denken. De kennis die wordt aangeboden van het begrippenapparaat en de retoriek van de internationale instellingen kan de sociale bewegingen helpen om de valkuilen van de 'ethische' globalisering te vermijden. Het is een onmisbare bijdrage tot het debat over een andere globalisering.

Bio-bibliografie Francine Mestrum

Zij heeft een gevarieerde loopbaan waarin theorie en praktijk, werk en engagement elkaar afwisselen en aanvullen. Als congrestolk voor de Europese instellingen kon ze haar intellectuele en materiële vrijheid behouden door te kiezen voor een freelance bestaan. Zo kon tijd worden vrijgemaakt voor studie, reizen en maatschappelijk engagement. Haar werk maakte haar vertrouwd met de mechanismen van diplomatieke onderhandelingen en met de dynamiek van internationale instellingen.

Om de werkelijkheid achter de woorden te achterhalen ging ze intensief reizen in Europa en in Latijns Amerika. Ze was politiek actief bij Links, Nieuw Links en Charta 91. Op Europees niveau was ze lid van de studiegroep Agenor en de Dialogue for European Alternatives. Ze werkte mee in de solidariteitsbeweging met Midden-Amerika.

In 1990 ging ze opnieuw naar de universiteit om zich te verdiepen in de ontwikkelingsproblematiek van arme landen. Ze schreef een licentiaatsverhandeling over de gewapende strijd en de democratiseringsprocessen in Midden-Amerika. Nadien behaalde zij haar doctorsbul met een thesis over de armoedeverhandeling van de internationale instellingen.